Tết Nguyên đán Kỷ Hợi 2019 sắp đến, ghi nhận trên thị trường giá cả nhiều mặt hàng tiêu dùng đã nhích tăng. Đây là điều nghịch lý bởi trước Tết nhiều địa phương đã chi hàng nghìn tỷ đồng bình ổn giá với lãi suất bằng 0% trong một số thời gian để các doanh nghiệp bán lẻ dự trữ hàng phục vụ tết.

Lý giải điều này chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, những ý định tốt đẹp bình ổn giá không có hiệu quả cao bởi một số nguyên nhân sau đây: Thay vì hỗ trợ cho sản xuất để tạo nguồn cung cho thị trường thì lại chủ yếu hỗ trợ cho các đơn vị bán lẻ là các siêu thị. Trong khi đó, họ hầu hết phải mua qua các đại lý cấp I, cấp II hoặc qua thương lái. Do đó giá cả bị đẩy lên tại các siêu thị và khó có thể cạnh tranh về giá.

Về trị giá các mặt hàng chủ yếu tham gia bình ổn chỉ chiếm cao nhất từ 30-40% nhu cầu, chủng loại ít phong phú do đó khó có thể áp đảo được thị trường những lúc nguồn cung bị thiếu hụt.

Một ví dụ cụ thể, mặt hàng gạo trong 12 mặt hàng thì chỉ có 2-3 loại là tham gia bình ổn, dầu ăn 6-7 loại thì chỉ có 2-3 loại tham gia bình ổn, một số mặt hàng khác cũng có tình trạng tương tự như vậy. Người tiêu dùng khó có điều kiện những mặt hàng mà mình ưa thích.

Việc điều hành giá bình ổn cũng có nhiều vấn đề khi hàng hóa của nông dân cần nâng lên để có giá hợp lý, có lợi nhuận sản xuất thì hàng bình ổn lại ép giá xuống, khi giá cả hàng hóa quá cao cần điều chỉnh xuống thì lại giữ bình ổn giá. Việc bình ổn này theo một số chuyên gia nói bình ổn giá là phi thị trường. Trong dịp tết phải để quyền tự do định giá cho các doanh nghiệp theo cung cầu trừ những mặt hàng do nhà nước định giá.

Trong thực tế điều hành giá thì đã có những trường hợp chạy theo thị trường; một ví dụ từ đầu năm 2017 đến nay ở thành phố Hồ Chí Minh đã điều chỉnh giá tăng 5 lần đối với hàng bình ổn giá.

Mặt khác, cần phải lưu ý thêm là doanh số của các siêu thị mới chiếm 25% thị phần, còn lại 75% là ở các kênh thương mại truyền thống  như: chợ, cửa hàng lẻ, hàng rong..., như vậy quỹ hàng hóa hàng chục nghìn tỷ đồng của các tỉnh thành phố công bố rất hoành tráng, song điều quan trọng là Sở Công thương và Sở Tài chính của địa phương đó có điều hành được quỹ hàng hóa đó không? Tất nhiên địa phương chỉ điều hành 1 phần trong quỹ hàng hóa đó thôi, còn lại do cung cầu quyết định.

Muốn tổ chức bình ổn giá trong dịp tết, theo ông Vũ Vinh Phú phải làm một số vấn đề cơ bản: Thứ nhất, tổ chức hệ thống phân phối rộng khắp, không ngăn sông cấm chợ, tạo điều kiện cho cung, cầu gặp nhau, hàng hóa được giao lưu, liên kết giữa các địa phương trong cả nước để hỗ trợ, phục vụ nhân dân trong dịp Tết.

Thứ hai, thúc đẩy sản xuất phát triển, ngăn ngừa dịch bệnh, hạn chế những thiệt hại của thiên tai, tổ chức chuỗi sản xuất phân phối chặt chẽ, vừa đảm bảo giảm chi phí lưu thông, vừa quản lý chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm cho nhân dân. Ngăn chặn việc ép giá, ép cấp của các đơn vị trung gian và đơn vị bán lẻ làm cho giá hàng hóa lên cao.

Thứ ba, tăng cường kiểm tra giá cả thị trường trong dịp tết, chống buôn lậu, gian lận thương mại, buôn bán và sản xuất hàng giả, bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng.

Thứ tư, các cơ quan thông tấn báo chí cần thông tin biểu dương những đơn vị làm ăn tốt, thông tin để cơ quan chức năng xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm quyền lợi người tiêu dùng, khuyến khích những đơn vị có thương hiệu sản xuất và thương hiệu phân phối làm ăn tử tế, có trách nhiệm phục vụ nhân dân trong dịp Tết.

“Về lâu dài, Quốc Hội cần luật hóa được việc phân phối lợi nhuận giữa sản xuất và phân phối. Làm được những việc cơ bản như trên, chắc chắn Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố khác sẽ khắc phục được những khiếm khuyết trong công tác tổ chức nguồn hàng, điều hành giá cả thị trường trong các dịp Tết,  góp phần vào việc hoàn thành nhiệm vụ kinh tế xã hội trong năm 2019 và những năm tiếp theo”, ông Phú nói.