Chính phủ vừa có báo cáo tổng hợp kết quả thực hiện các nghị quyết, kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chất vấn và giám sát chuyên đề từ đầu nhiệm kỳ đến hết năm 2018. Trong đó, những nội dung liên quan đến BOT được Chính phủ báo cáo rõ ràng.

Nghị quyết số 437/NQ-UBTVQH14 được ban hành đã giải quyết triệt để tồn tại về tiêu chí và chủ trương đầu tư đối các dự án BOT đầu tư mới.

Theo đó, Bộ Giao thông vận tải đã loại bỏ mạnh tay, dừng 14 dự án BOT trên đường hiện cóHiện BOT giao thông vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại cần tháo gỡ.

Tuy nhiên, các địa phương có tuyến đi qua liên tục kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ về việc bố trí vốn từ ngân sách Nhà nước để đầu tư các dự án theo hình thức đầu tư công do các tuyến này đã xuống cấp, ảnh hưởng tới việc lưu thông của người dân.

Chính phủ đã báo cáo Quốc hội cho phép chuyển đổi hình thức đầu tư các dự án đường bộ ven biển từ Quảng Ninh đến Nghệ An từ hình thức đối tác công tư (PPP) sang hình thức đầu tư công sử dụng ngân sách nhà nước và đã được Quốc hội chấp thuận tại Nghị quyết số 71/2018/QH14 ngày 12/11/2018. Đối với một số dự án khác, khi chưa có nguồn vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước có thể sẽ gây bức xúc trong xã hội.

Để giải quyết vấn đề nêu trên, trong dự thảo Luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP, các Bộ, ngành đang nghiên cứu quy định về đầu tư nâng cấp, cải tạo các dự án trên đường hiện hữu theo hướng không thu phí trực tiếp từ người sử dụng và Nhà nước thanh toán trực tiếp cho nhà đầu tư dựa trên chất lượng dịch vụ yêu cầu tại Hợp đồng dự án.

Theo quy định tại Điều 4, Bộ Luật Dân sự số 33/2005/QH11, các nhà đầu tư không đồng ý giảm trừ lãi vay trong thời gian xây dựng chưa tính trong tổng mức đầu tư của dự án BOT và mức chi phí bảo toàn vốn trên phần vốn chủ sở hữu nên đến nay chưa thể đàm phán điều chỉnh Hợp đồng dự án.

Trước đó, Bộ GTVT có văn bản lấy ý kiến các Bộ, Ngành, địa phương trước tình trạng sụt giảm doanh thu của hàng chục dự án BOT và đề xuất tăng phí ở 37 dự án BOT trên cả nước đang vấp phải những phản ứng mạnh mẽ từ các tài xế, gây ra nhiều ý kiến trái chiều. Nhiều người cũng thắc mắc, tại sao doanh thu tại các dự án BOT lại sụt giảm như vậy?

Lý giải về nguyên nhân dẫn tới doanh thu tại các trạm BOT sụt giảm, Bộ GTVT cho biết, qua kết quả rà soát doanh thu tại các dự án BOT của Tổng cục Đường bộ Việt Nam (ĐBVN), thời điểm năm 2018 trong số 52 dự án đã đưa vào vận hành khai thác có đủ điều kiện đánh giá về doanh thu thực tế so với hợp đồng.

Trong đó, có 27 dự án có doanh thu thực tế tăng cao với phương án tài chính ban đầu, 26 dự án có doanh thu thực thế thấp hơn so với phương án tài chính ban đầu.

Đối với các dự án có sụt giảm doanh thu nếu không có giải pháp đồng bộ, kịp thời có thể kéo theo một số hệ luỵ như phá vỡ phương án tài chính của các dự án, các khoản vay đầu tư BOT sẽ thành nợ xấu, ảnh hưởng đến chủ trương kêu gọi đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức PPP. Đặc biệt, trong việc kêu gọi đầu tư dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông đang triển khai thực hiện.

Ngay sau đó, Bộ GTVT đang lấy ý kiến đề xuất tăng thu phí từ 12-18% theo cam kết trong hợp đồng đối với 37 dự án BOT với lý do doanh thu thực tế giảm so với phương án tài chính trong hợp đồng, lưu lượng xe thấp hơn thực tế,…Nếu không tăng phí thì Nhà nước phải bù lỗ khoảng 3.000 tỉ đồng.

Dự luận bất ngờ, ngạc nhiên với đề xuất này cũng như nguyên nhân của nó, nhất là với những dự án “nhầm chỗ”, thiếu minh bạch, mất công bằng trong thu phí mà dư luận bất bình, búc xúc lâu nay.