Việc cúng tất niên diễn ra vào ngày 30 tết âm lịch và được cúng vào buổi trưa hay chiều thì tùy thuộc vào mỗi gia đình hoặc mỗi vùng miền khác nhau.

“Tất niên” có nghĩa là kết thúc một năm cũ và đón chào một năm mới bước sang. Vào ngày này, cả gia đình thường quây quần, sum vầy bên nhau với bầu không khí hân hoan, hạnh phúc. Cả gia đình cùng nhìn lại một năm cũ đã qua, kết thúc mọi chuyện vui có, buồn có để đón một năm mới với những điều mới phấn khởi hơn.

Việc cúng Tất niên trong văn hóa người Việt nhằm thể hiện lòng biết ơn, hiếu thảo của con cháu tới ông bà tổ tiên, mời tổ tiên, vong linh những người đã khuất cùng về ăn Tết, sum họp với gia đình. Phong tục này thể hiện nét đẹp tâm linh của dân tộc ta và mỗi vùng khác nhau sẽ có những cách cúng khác nhau.

Đặc trưng mâm cơm cúng tất niên 30 Tết ở miền Bắc

Miền Bắc mâm cơm cúng tất niên 30 Tết gồm; bánh chưng, giò các loại (giò lụa, giò xào, giò bò), gà luộc, thịt đông, nem rán, đĩa xào thập cẩm (su hào, mộc nhĩ, miến, lòng gà), canh măng, chè kho, dưa hành muối, nộm đu đủ thịt bò khô hoặc nộm su hào, canh miến.

Ngoài các món mặn, gia chủ dâng hoa tươi hoặc cành đào nhỏ, trầu cau, trà rượu, gạo muối.

Đặc trưng mâm cơm cúng tất niên 30 Tết ở miền Trung

Miền Trung mâm cơm cúng tất niên 30 Tết gồm gồm; bánh chưng, bánh tét, đĩa dưa món, đĩa giò lụa Huế, đĩa gà bóp rau răm, đĩa thịt đông, đĩa chả Huế, đĩa thịt heo luộc, giá chua, bát ninh măng khô, bát miến Huế, đĩa cá chiên, hay đĩa ram.

Đặc trưng mâm cơm cúng tất niên 30 Tết ở miền Nam

Mâm cúng tất niên miền Nam gồm các món: bánh tét kèm đĩa củ cải ngâm nước mắm; canh măng nấu (dùng măng tươi thay cho măng khô), thêm bát canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu (thịt heo, trứng với nước dừa); đĩa thịt heo luộc, đĩa gỏi tôm thịt, nem rán, chả giò, dưa giá, củ kiệu.

Về cơ bản, tại gia đình vào ngày 30 Tết cần chuẩn bị hai mâm, một mâm cúng tất niên và sau đó là ăn tối, còn một mâm khác chuẩn bị cho cúng giao thừa. Người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà thắp hương và đọc văn khấn, rồi các thành viên khác làm lễ vái. Nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình.

Bữa cơm tất niên là một nét văn hóa, in đậm trong tâm trí người Việt. Đây đã trở thành một nét đẹp truyền thống, đạo lý sâu xa của dân tộc về việc giáo dục chữ hiếu, nguồn cội cho cháu con, nhắc nhở họ nhớ về những kỷ niệm, công đức của ông bà.