Dấu ấn phát triển quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ

1. Về chính trị - ngoại giao:

Hai bên duy trì các hoạt động tiếp xúc, trao đổi đoàn, trong đó đáng chú ý là cuộc điện đàm rất thành công giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Tổng thống Joe Biden (tháng 3/2023). Hai bên duy trì trao đổi đoàn cấp cao và tiếp xúc song phương: Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc với Phó Tổng thống Kamala Harris bên lề Tuần lễ cấp cao APEC ở Bangkok (12/11/2022), của Thủ tướng Phạm Minh Chính với Tổng thống Joe Biden tại HNCC ASEAN lần thứ 40 và 41 tại Campuchia (11/2022) và trong khuôn khổ Hội nghị G7 tại Hiroshima, Nhật Bản (5/2023) vừa qua.

Ta cũng đón thành công nhiều đoàn Hoa Kỳ thăm Việt Nam, trong đó nổi bật là đoàn Đặc phái viên của Tổng thống Hoa Kỳ về biến đổi khí hậu John Kerry (9/2022), Đoàn Trợ lý Ngoại trưởng Daniel Kritenbrink (10/2022), đoàn Thống đốc bang Oregon Kate Brown (11/2022), Đại diện Thương mại Katherine Tai (2/2023), Tổng Giám đốc USAID Samantha Power (3/2023), Bộ trưởng Nông nghiệp Tom Vilsack (4/2023), đoàn Ngoại trưởng Antony Blinken (4/2023), đoàn các Nghị sỹ Hoa Kỳ do Thượng nghị sỹ Jeff Merkley dẫn đầu (4/2023), Thượng Nghị sỹ Mike Crapo dẫn đầu (5/2023), đoàn Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen (7/2023), các đoàn do Hạ nghị sỹ Jason Smith (Chủ tịch Tiểu ban Thuế vụ Hạ viện Mỹ, 7/2023) và Hạ nghị sỹ Trent Kelly (Chủ tịch Tiểu ban Hải lực, 7/2023) và nhiều đoàn cấp Trợ lý và Phó Trợ lý Bộ trưởng khác…

Hai bên đã chính thức nối lại các cơ chế đối thoại song phương thường kỳ dưới hình thức trực tiếp như Đối thoại Châu Á - Thái Bình Dương (tháng 10/2022), Đối thoại Nhân quyền (tháng 11/2022), Đối thoại Chính trị - An ninh - Quốc phòng tại Washington, D.C. (tháng 3/2023).

Trong các trao đổi, phía Hoa Kỳ nhất quán khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam “mạnh, độc lập, tự cường và thịnh vượng”; tiếp tục đánh giá cao vai trò của Việt Nam và coi trọng quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ; bày tỏ mong muốn tiếp tục thúc đẩy quan hệ phát triển trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau, hướng tới nâng tầm quan hệ khi điều kiện phù hợp. Phía Hoa Kỳ tiếp tục đánh giá cao vị trí và vai trò của Việt Nam trong ASEAN, tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, cũng như tại các diễn đàn quốc tế như Liên hợp quốc và trong ứng phó với các thách thức chung toàn cầu. Hai bên đang tích cực chuẩn bị cho chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và việc hai bên nâng cấp quan hệ trong chuyến thăm.

2. Về kinh tế - thương mại - đầu tư:

- Mỹ duy trì là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, và Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 07 của Mỹ đồng thời là đối tác lớn nhất ở khu vực ASEAN. Kim ngạch thương mại song phương tăng bình quân khoảng 16%/năm. Tính từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1995 đến nay, tăng trưởng thương mại hai nước đã tăng từ 450 triệu USD năm 1995 lên mức hơn 123 tỷ USD năm 2022.

Thời gian gần đây thương mại song phương tăng trưởng mạnh với kim ngạch thương mại hai chiều năm 2022 đạt hơn 123,86 tỷ USD, tăng 11% so với năm 2021 (xuất khẩu từ Việt Nam sang đạt hơn 109,3 tỷ USD; nhập khẩu đạt gần 14,4 tỷ USD), góp phần đưa tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước 2022 đạt mức kỷ lục (vượt mốc 700 tỷ USD). Năm 2022 đánh dấu bước ngoặt khi lần đầu tiên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang một thị trường đạt mốc hơn 100 tỷ USD.

Kim ngạch thương mại song phương 7 tháng đầu năm 2023 đạt hơn 60,5 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt hơn 52,4 tỷ USD (giảm 21,8% so với cùng kỳ 2022), xuất siêu 44,3 tỷ USD (giảm 24% so với cùng kỳ 2022), nhập khẩu đạt 8,1 tỷ USD.

- Về đầu tư:

+ Đầu tư Mỹ vào Việt Nam: Đến 2023 Mỹ là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 11/108 nước đầu tư tại Việt Nam với hình thức đầu tư đa dạng (khoảng 1200 dự án, tổng vốn đạt gần 11,4 tỷ USD). Trong năm 2022, đầu tư trực tiếp của Hoa Kỳ tại Việt Nam đạt 748 triệu USD, đứng thứ 8/108 trong số các nước và vùng lãnh thổ có FDI tại Việt Nam. Tính riêng 2 tháng đầu năm 2023, tổng đầu tư trực tiếp của Hoa Kỳ vào Việt Nam khoảng 11,68 triệu USD.

+ Đầu tư Việt Nam sang Mỹ: Đến 2023 Việt Nam đang có 230 dự án đầu tư tại Mỹ, tổng vốn đăng ký 1,264 tỷ USD. Mỹ đứng thứ 7/80 nước và vùng lãnh thổ nhận đầu tư của Việt Nam.

Vốn đầu tư trực tiếp của Mỹ vào Việt Nam thay đổi thay tình hình quan hệ chính trị - kinh tế giữa 2 nước, chính sách thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam theo từng thời kỳ và tình hình kinh tế toàn cầu.

Các doanh nghiệp lớn của Hoa Kỳ tiếp tục quan tâm, đầu tư lâu dài tại thị trường Việt Nam, bày tỏ mong muốn thúc đẩy hợp tác với các đối tác Việt Nam trong những lĩnh vực Việt Nam quan tâm, bao gồm phát triển cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng, chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi số, đầu tư công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.

Trong năm 2023, nhiều tập đoàn lớn của Hoa Kỳ đang thực hiện kế hoạch mở rộng, tăng vốn đầu tư tại Việt Nam (tập đoàn P&G dự kiến đầu tư thêm 100 triệu USD để mở rộng dây chuyền sản xuất nhà máy Bến Cát, AES dự kiến đầu tư vào phát triển năng lượng tái tạo; nhiều bang của Hoa Kỳ cho biết thời gian tới sẽ tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực sản xuất linh kiện ô tô;

- Hai bên duy trì trao đổi thường xuyên để tăng cường hợp tác, và thảo luận về triển vọng mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới mà mỗi bên có nhu cầu, trong đó có ngành bán dẫn. Hai bên cũng đối thoại thẳng thắn, thực chất và xây dựng để giải quyết các vấn đề và vụ việc tồn đọng trong quan hệ thương mại. Đáng chú ý, Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã chính thức đưa Việt Nam ra khỏi danh sách giám sát về thao túng tiền tệ (tháng 11/2022). Ở tầm khu vực, Việt Nam tiếp tục tích cực tham gia thảo luận cùng Hoa Kỳ và các đối tác khác về Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì thịnh vượng.

3. Hợp tác an ninh - quốc phòng được duy trì ở mức phù hợp với nội dung hợp tác đa dạng, nổi bật là hoạt động trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh, và nâng cao năng lực hàng hải. Hai bên tổ chức thành công Đối thoại Chính sách Quốc phòng trực tiếp và thông qua Kế hoạch hành động quốc phòng 2022 - 2024. Trong các cuộc trao đổi, hai bên nhất quán đánh giá cao quan hệ an ninh - quốc phòng song phương; nhất trí thúc đẩy hợp tác trong nhiều nội dung quan trọng. Hai bên tiếp tục triển khai các cơ chế đối thoại thường niên và phối hợp thúc đẩy Chương trình Đối tác Thái Bình Dương 23.

Vấn đề khắc phục hậu quả chiến tranh vẫn là ưu tiên. Hoạt động tìm kiếm quân nhân Hoa Kỳ (MIA), tìm kiếm liệt sỹ Việt Nam, xử lý dioxin, hỗ trợ người khuyết tật tiếp tục được đẩy mạnh. Ta chủ động, tích cực phối hợp với Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) triển khai Bản Ghi nhớ Ý định (MOI) về hợp tác nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh. Hai bên ký Kế hoạch hành động về hợp tác nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh cho Việt Nam.

4. Hợp tác giáo dục đạt được nhiều bước tiến tích cực thời gian gần đây với việc hai bên thúc đẩy hợp tác giáo dục - đào tạo, chuyển giao công nghệ. Cơ quan Tài chính Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (DFC) công bố khoản ngân sách của Chính phủ Hoa Kỳ trị giá 37 triệu USD cho Trường Đại học Fulbright Việt Nam (FUV) vay để xây trường ở Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh; hai bên phối hợp triển khai đợt tình nguyện viên Hoa Kỳ đầu tiên vào Việt Nam giảng dạy tiếng Anh (tháng 10/2022). Hiện nay Việt Nam có 6 cơ sở giáo dục có vốn đầu tư của Hoa Kỳ tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Bình Dương.

5. Các lĩnh vực hợp tác khác: Hợp tác y tế và ứng phó với COVID-19 và phục hồi sau dịch tiếp tục là điểm sáng, đặc biệt là trong việc hỗ trợ lẫn nhau về trang thiết bị y tế, tiếp cận vắc-xin, chia sẻ kinh nghiệm phòng chống dịch bệnh và bảo hộ công dân. Đến nay, Hoa Kỳ đã hỗ trợ cho Việt Nam hơn 40 triệu liều vắc-xin, trong đó có gần 39 triệu liều thông qua cơ chế COVAX; chuyển cho Việt Nam 111 tủ lạnh âm sâu để bảo quản vắc-xin Pfizer; đề xuất viện trợ bộ xét nghiệm nhanh CUE do Hoa Kỳ sản xuất; và phối hợp chuyển giao công nghệ vắc xin mRNA mới nhất và thuốc điều trị cho đối tác Việt Nam. USAID đã tài trợ lắp đặt hệ thống oxy lỏng ở bệnh viện Bạch Mai nhân chuyến thăm của Thứ trưởng thứ nhất Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Wendy Sherman. Văn phòng CDC khu vực Đông Nam Á đặt tại Hà Nội (khai trương nhân chuyến thăm của Phó Tổng thống Kamala Harris) tiếp tục hoạt động tích cực, và nhận được sự quan tâm của nội bộ Hoa Kỳ.

Ngoài ra, hai bên tiếp tục tăng cường hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng. Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ để ta đạt mục tiêu tại COP-26 và cập nhật đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) tại COP27 và tích cực chuẩn bị thành lập Nhóm công tác song phương về biến đổi khí hậu.

6. Về hợp tác khu vực và quốc tế: Hai nước tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm như vấn đề Mê Công, Myanmar, Triều Tiên, phòng chống đại dịch COVID-19; đặc biệt là trong khuôn khổ Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và trong các cơ chế của ASEAN. Đáng chú ý, Việt Nam và Hoa Kỳ đã phối hợp thúc đẩy các bên liên quan đạt đồng thuận để nâng cấp quan hệ ASEAN - Hoa Kỳ lên Đối tác chiến lược toàn diện nhân Hội nghị cấp cao ASEAN - Hoa Kỳ lần thứ 10 tại Campuchia (tháng 11/2022).