Thông tin ông Nguyễn Vũ Trường Sơn, Tổng giám đốc PVN, xin từ chức đang khiến dư luận đặc biệt quan tâm, sự quan tâm ấy càng lớn khi hàng loạt lãnh đạo đạo tập đòa này bị bắt, khởi tố. 

Được biết, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) có nhiều thành viên và công ty con, trong đó Tổng Công ty thăm dò Khai thác dầu khí (PVEP) được xem làm “con cưng”. Năm 2007, PVN quyết định thành lập PVEP trên cơ sở tổ chức lại Công ty Đầu tư phát triển dầu khí và Công ty Thăm dò khai thác dầu khí với ngành nghề chính: khảo sát, nghiên cứu, tìm kiếm thăm dò các mỏ dầu… ở trong nước và nước ngoài.

Ông Nguyễn Vũ Trường Sơn được ông Đinh La Thăng (Chủ tịch PVN từ 2008-2011), đưa về làm Tổng giám đốc PVEP năm 2009.

Trong giai đoạn làm Tổng giám đốc (2009-2012), ông Nguyễn Vũ Trường Sơn cùng Hội đồng thành viên PVEP được PVN giao cho triển khai hàng chục dự án góp vốn, thăm dò, khai thác dầu khí ở nước ngoài.

Ngoài mỏ Junin2 tại Venezuela, PVN và PVEP phải bỏ chạy sau khi đổ hơn 500 triệu USD có nguy cơ mất trắng, còn nhiều dự án khác tại Peru, Mexico, Congo…

Đáng chú ý dự án đầu tư liên doanh phát triển khai thác và nâng cấp dầu khí lô Junin 2 tại Venezuela của PVEP có tổng mức đầu tư lên tới 12,4 tỷ USD. Khi xin Chính phủ chủ trương đầu tư, PVN đã bỏ ngoài tai các cảnh báo của một số bộ ngành như KHĐT, Tài chính về hàng loạt rủi ro có thể gặp phải như: lạm phát, chênh lệch tỷ giá… Một mực báo cáo Chính phủ rằng lô Junin 2 nằm ở khu vực có trữ lượng dầu lớn nhất thế giới, cho phép khai thác công suất 1.400 tỷ thùng. Rồi “theo tỷ lệ vốn góp 40%, PVN có thể thu về 4 triệu tấn dầu/năm, dự kiến hoàn vốn sau 7 năm”.

Đặc biệt, để triển khai dự án, PVN  chấp nhận thanh toán tổng cộng 584 triệu USD "phí tham gia hợp đồng (bonus)" cho phía Venezuela.

Cụ thể,  ngày 12/5/2011, khi liên doanh chưa hoàn thành thủ tục đăng ký với cơ quan chức năng Venezuela nhưng PVN vẫn phải chuyển 300 triệu USD tiền mặt sang nộp cho đối tác. Một năm sau, ngày 12/5/2012, PVN lại phải nộp 142 triệu USD khác (đợt 2). Một năm sau nữa, ngày 12/5/2013, PVN phải tiếp tục nộp cho Venezuela 142 triệu USD (đợt 3).

Năm 2013, ban lãnh đạo mới của PVN đã phải quyết định đơn phương không thực hiện bản cam kết này vì nếu có góp thêm 142 triệu USD cũng chưa chắc thu được thùng dầu nào, chấp nhận mất 442 triệu USD tiền "phí tham gia", 90 triệu USD tiền góp vốn và các chi phí lớn khác…

Ngày 2/12/2013, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 431/TB-VPCP về ý kiến kết luận của Thủ tướng đồng ý tạm dừng triển khai và nâng cấp dầu nặng lô Junin 2 tại Venezuela, bao gồm cả kế hoạch thăm dò, thẩm lượng và chuyển tiền góp vốn dự án. Đồng thời, yêu cầu PVN tích cực triển khai hoạt động ở các cấp để giữ quan hệ tốt và duy trì dự án; tập trung vào việc vận động, thuyết phục để củng cố, nâng cao tính pháp lý và đạt được các điều kiện ưu đãi cao nhất cho dự án.

Tuy nhiên, khả năng tiếp tục triển khai dự án Junin 2 theo báo cáo của PVEP là không khả thi bởi nếu đi tiếp, phải đầu tư chi phí bổ sung tăng thêm 400 triệu USD, chưa tính đến các yếu tố rủi ro khác, nhưng chưa chắc đã đảm bảo hiệu quả. Nếu tiếp tục duy trì trạng thái tạm dùng/giãn như hiện nay thì có khả năng mất dự án do tổng công ty không tiếp tục góp vốn, phía đối tác của công ty liên doanh sẽ khởi kiện, tổng công ty phải chịu trách nhiệm bồi thường.

Mặt khác, khả năng chuyển nhượng để thu hồi vốn góp của tổng công ty rất khó khăn do môi trường đầu tư tại Venezuela không thuận lợi, còn nhiều vướng mắc như chưa hoàn tất nghĩa vụ đóng phí tham gia đợt 3 là 142 triệu USD và chưa thực hiện góp vốn lần 5 vào công ty.

Theo Thanh tra Bộ Tài chính, PVEP đầu tư góp vốn vào liên doanh dự án Junin 2 đã thực hiện không đúng theo quy định tại Giấy chứng nhận đầu tư do Bộ KH-ĐT cấp. Đến cuối năm 2017, tổng công ty đầu tư góp vốn liên doanh này nhiều khả năng rủi ro không thu hồi được số tiền 635 triệu USD (chưa tính phí tham gia đợt 3 là 142 triệu USD và các chi phí phát sinh của liên doanh từ khi có quyết định tạm dừng dự án)...

Ngoài dự án tại Venezuela, dự án thăm dò dầu Lô 67 tại Cộng hòa Peru được triển khai vào năm 2012 khi PVN ký quyết định phê duyệt báo cáo đầu tư mua của Công ty Perenco Peru Limited hơn 52,6% cổ phần Công ty PPL Bahamas, với số tiền 647,4 triệu USD. PVEP góp vốn tham gia dự án bằng doanh thu và tiền hoàn thuế giá trị gia tăng khoảng 117 triệu USD.

Tuy nhiên, số tiền góp này đã không được báo cáo Bộ KH-ĐT, góp vốn vượt trên 30% so với tổng mức đầu tư ghi trong giấy chứng nhận nhưng không làm thủ tục điều chỉnh. Hiện dự án được đánh giá có nhiều khả năng rủi ro, không thu hồi được vốn; trong khi chi phí còn lại chưa phân bổ là 514 triệu USD, tương đương hơn 10.760 tỉ đồng.

Tại Myanmar, năm 2008, PVEP thực hiện dự án dầu khí Lô M2. Dự án này có nhiều hạng mục, cấu phần khi tham gia đã không thực hiện đúng chủ trương đầu tư: chưa thực hiện đúng cam kết góp vốn, chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế với nước chủ nhà; nợ thuế nhà thầu Myanmar; kết thúc dự án chậm, không đảm bảo thời gian quy định tại Giấy chứng nhận đầu tư....

Sau khi có đơn xin từ chức Tổng giám đốc PVN, trong thời gian chờ xem xét giải quyết, ngày 14/3, ông Sơn vẫn chủ trì Hội nghị Triển khai kế hoạch thăm dò khai thác dầu khí năm 2019 của PVN tại Vũng Tàu.

Các dự án trên hầu hết đều được triển khai dưới thời của ông Nguyễn Vũ Trường Sơn, Tổng giám đốc PVEP. Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, ngoài nguyên nhân khách quan rủi ro về chính trị, các dự án của PVEP khi đi vào triển khai hoạt động thường phát sinh thêm nhiều chi phí, chậm tiến độ, sản lượng dầu không đạt. Lý do là chưa có được những đánh giá đầy đủ, tin cậy về mọi mặt đối với dự án kể từ khi lập và phê quyệt báo cáo đầu tư…