Dự thảo Luật Phòng, chống tác hại rượu, bia “yếu” dần

Dự án Luật Phòng, chống tác hại rượu, bia do Bộ Y tế chủ trì soạn thảo, trình Quốc hội lần đầu tại kỳ họp tháng 11/2018; đã qua hai lần thảo luận tại hội trường và dự kiến được Quốc hội xem xét, thông qua ngày 14/6.

Theo Ban soạn thảo, kinh nghiệm thế giới cho thấy 3 nhóm biện pháp có hiệu quả cao là: Hạn chế tính sẵn có và tính dễ dàng tiếp cận; ban hành chính sách thuế, giá nhằm tăng giá sản phẩm; kiểm soát quảng cáo. Do đó, dự án Luật được cơ quan chủ trì là Bộ Y tế xây dựng sẽ dựa theo các chính sách trên.

Tuy nhiên, sau một năm trải qua các quy trình hội thảo, xin ý kiến, trình thẩm định và sửa chữa, kết thúc phiên họp thứ 33 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (12/4/2019) nhiều quy định được đại biểu nhận xét là "xương sống" của luật bị rút khỏi dự thảo.

Cụ thể, đầu năm 2018, khi được đưa ra lấy ý kiến người dân, Dự thảo luật quy định cấm quảng cáo rượu, bia từ 15 độ trở lên dưới mọi hình thức. Rượu, bia dưới 5 độ không được quảng cáo trên hầu hết loại hình báo chí và các thiết bị công nghệ; rượu, bia từ 5 độ đến dưới 15 độ chỉ được quảng cáo trên báo hình, báo nói từ sau 22h đến 6h sáng ngày hôm sau.

Dự Luật cũng quy định không được bán rượu, bia trên mạng internet và máy bán hàng tự động; lập quỹ nâng cao sức khoẻ cộng đồng.

Một trong các nguồn huy động kinh phí phòng, chống tác hại của rượu, bia và nâng cao sức khỏe cộng đồng là từ khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu loại đồ uống này.

Sau thời gian tiếp thu các góp ý, dự thảo Luật trình tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khoá XIV tháng 11/2018 đã bỏ quy định bán rượu bia theo giờ; bỏ đề xuất lập quỹ nâng cao sức khoẻ cộng đồng và không có khoản đóng góp bắt buộc với các cơ sở sản xuất, nhập khẩu rượu bia.

Thời gian cấm quảng cáo cũng được thu hẹp, chỉ còn cấm trên báo hình và báo nói trong khoảng 18h-21h cho loại rượu, bia từ 5 độ đến dưới 15 độ. Các điều khoản áp dụng với rượu bia dưới 5 độ bị loại bỏ khỏi dự thảo.

Đến kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIV (từ 20/5 đến 14/6), dự thảo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia lần thứ hai được thảo luận tại hội trường trước khi thông qua.

Lúc này, quy định cấm bán rượu bia trên internet tiếp tục được đưa ra khỏi văn bản trình Quốc hội. Thay vào đó, dự thảo quy định điều kiện bán theo hình thức thương mại điện tử. Việc cấm quảng cáo chỉ còn áp dụng với rượu từ 15 độ cồn trở lên và truyền hình không được quảng cáo rượu, bia dưới 5,5 độ cồn từ 19h đến 20h hằng ngày. Quy định liên quan đến thuế tiêu thụ đặc biệt cũng không còn.

Như vậy, dự thảo Luật mới nhất đã loại bỏ các quy định: Cấm bán rượu, bia trên internet; thuế tiêu thụ đặc biệt; thời gian cấm bán rượu, bia để tiêu dùng tại chỗ... Quy định kiểm soát quảng cáo được nới lỏng so với đề án ban đầu.

Ý kiến trái chiều

Với việc bỏ và “đẩy ra ngoài” nhiều quy định gây tranh cãi từ kỳ họp trước, dự thảo Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia trình Quốc hội thảo luận từng làm nóng nghị trường Quốc hội.

cho biết có ý kiến cho rằng quy định cho phép quảng cáo rượu, bia dưới 15 độ cồn nhưng cấm quảng cáo rượu, bia từ 15 độ cồn trở lên là bất công, không hợp lý.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng độ cồn trong sản phẩm rượu, bia quyết định những tác động có hại của rượu, bia đến sức khoẻ con người, nên việc quản lý quảng cáo rượu theo độ cồn là cần thiết.

Kinh nghiệm quốc tế cũng như Việt Nam, thường căn cứ trên nồng độ cồn của sản phẩm mà quy định các giải pháp quản lý phù hợp.

Do đó, dự thảo luật đã quy định những biện pháp quản lý quảng cáo rượu theo hướng quản lý chặt với rượu có độ cồn cao, từ 15 độ cồn trở lên. Giảm nhẹ hơn đối với rượu từ 5,5 độ cồn đến dưới 15 độ cồn và bia từ 5,5 độ cồn trở lên.

Quản lý ở mức thấp đối với rượu, bia dưới 5,5 độ cồn.

Một điểm đáng chú ý trong dự thảo luật lần này là khung thời gian cấm không được quảng cáo rượu, bia dưới 15 độ cồn được "thu hẹp" xuống còn 19h-20h.

Đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (Phú Yên) cho rằng không cần dẫn chứng những vụ việc nhức nhối của những vụ tai nạn giao thông, bạo lực gia đình, xâm hại tình dục do rượu bia ai cũng có nhận thức được tác hại từ rượu, bia.

Nếu dùng rượu bia nếu không kiểm soát thì bất kỳ ai cũng trở thành nạn nhân, thậm chí trở thành tội phạm.

Bà Hiền bày tỏ băn khoăn khi các giải pháp "mạnh" của dựa thảo lần trước đã bị bỏ hoặc giảm nhẹ liệu có tạo rào cản đủ chắc để giải quyết việc phòng chống tác hại của rượu bia đối với trẻ em, vị thành niên.

"Tôi thấy bất ngờ vì dự thảo lần này không còn quy định cấm bán rượu, bia trên 15 độ cồn trên internet. Không thể bỏ qua đánh giá tác hại của việc trẻ em tiếp cận quảng cáo rượu bia trên mạng trong khi nội dung này thực tế đã quy định tại nghị định Chính phủ. Nên giữ lại quy định", bà Hiền nói.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Bình Dương) cho rằng một số điều luật được cho là "xương sống" của dự thảo luật lần trước như cấm quảng cáo, cấm bán rượu, bia trên internet… đã bị "đẩy ra ngoài" làm những vấn đề đặt ra tại kỳ họp trước không được giải trình thỏa đáng.

Theo ông Nhân, với xu thế phát triển của internet và độ tuổi tiếp cận ngày càng trẻ hóa hiện nay, việc bỏ quy định cấm bán rượu, bia trên 15 độ cồn trên internet bị bỏ ra là "vẽ đường cho hươu chạy".

Ông Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Pháp chế (Bộ Y tế) nói, trên cơ sở ý kiến tại hội trường và văn bản góp ý của các đại biểu, ban soạn thảo cùng cơ quan thẩm tra là Uỷ ban về các vấn đề xã hội đã thống nhất nhóm nội dung gửi Thường vụ Quốc hội xin ý kiến, trước khi gửi đại biểu biểu quyết chọn phương án vào chiều 3/6.