Dự kiến ngày 28-2 tới, TAND tỉnh Bắc Giang sẽ mở lại phiên tòa sơ thẩm lần hai xét xử Vi Văn Phượng (51 tuổi, trú Lục Nam) về tội giết người.

Đáng chú ý, nạn nhân trong vụ án lại chính là mẹ ruột của bị cáo - bà Nguyễn Thị Vui. Dù liên tục kêu oan nhưng qua hai cấp tòa, Phượng đều bị tuyên án tử hình. Phải đến khi có kháng nghị của viện trưởng VKSND Tối cao, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã quyết định giám đốc thẩm, hủy toàn bộ hai bản án sơ và phúc thẩm vì cho rằng căn cứ kết tội chưa vững chắc.

Động cơ gây án quá đơn giản

Theo nội dung cáo buộc, bà Vui bị mù lòa, sống chung với vợ chồng Phượng, được cả hai chăm sóc, nuôi dưỡng từ năm 2003.

Do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, năm 2009, Phượng có vay mượn họ hàng, trong đó có vay bà Vui đôi bông tai vàng 1,5 chỉ để lo cho con trai và vợ đi xuất khẩu lao động. Tuy nhiên, con trai Phượng về nước trước thời hạn nên vợ chồng Phượng chưa thể trả số vàng cho mẹ mình.

Bức xúc chuyện bà Vui nhiều lần đòi, thúc giục trả vàng, Phượng nảy sinh ý định giết bà để trút gánh nặng gia đình.

Ngày 2-10-2012, Phượng ra tiệm vàng mua một đôi bông tai 1,5 chỉ rồi đưa con trai trả nợ cho bà Vui. Hai ngày sau, trong lúc chỉ có hai mẹ con, bà Vui hỏi: “Mày trả tao vàng giả à?”. Nghe vậy, Phượng càng thêm bực tức nên quyết tâm thực hiện ý định giết mẹ.

Khoảng 11 giờ 15 ngày 5-10, Phượng đi làm công cho người quen trở về. Thấy bà Vui nằm ngủ trên giường, Phượng đi thẳng vào góc buồng lấy con dao quắm tra cán gỗ, chém nạn nhân nhiều nhát. Sau đó, Phượng mang dao dựng vào vị trí cũ, thay áo rồi ngồi suy nghĩ khoảng 5-7 phút. Kiểm tra và xác định bà Vui đã chết, Phượng gọi điện thoại báo cho công an bà Vui bị người khác giết. Tiếp đó, Phượng báo cho trưởng thôn, chú họ và các con biết tin.

Hai lần bị tuyên án tử

Tháng 4-2013, TAND tỉnh Bắc Giang xét xử sơ thẩm đối với Phượng về tội giết người. Tại tòa, bị cáo phản cung và cho rằng do bị điều tra viên ép cung, dọa bắt hết con cái vào tù nên phải nhận tội. Tuy nhiên, tòa khẳng định lời khai của Phượng không có căn cứ nên tuyên tử hình. Phượng kháng cáo kêu oan.

Tháng 8-2013, TAND Tối cao tại Hà Nội mở phiên phúc thẩm. Phượng tiếp tục kêu oan, tố bị ép cung và dọa bắt các con nên mới nhận tội. Lần này tòa bác kháng cáo của bị cáo cũng như bào chữa của luật sư và giữ nguyên quyết định về tội danh và hình phạt của tòa sơ thẩm.

Vụ án gây chú ý dư luận và nằm trong danh sách các vụ án được Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát về tình hình án oan, sai trong tố tụng hình sự. Vì vậy, sau đó viện trưởng VKSND Tối cao đã kháng nghị giám đốc thẩm vụ án này.

Căn cứ kết tội chưa vững chắc

Tháng 11-2016, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao (gồm 14 thành viên do Chánh án Nguyễn Hòa Bình ngồi ghế chủ tọa) họp phiên giám đốc thẩm đã hủy toàn bộ hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm để điều tra, xét xử lại.

Theo quyết định giám đốc thẩm, tòa sơ thẩm và phúc thẩm kết án Vi Văn Phượng tử hình về tội giết người dựa trên các căn cứ chưa vững chắc, còn rất nhiều thiếu sót và mâu thuẫn.

Cụ thể, hội đồng thẩm phán cho rằng về động cơ giết người, bị cáo được hàng xóm, bạn bè đánh giá là sống tình cảm, có hiếu với mẹ. Mặc dù bà Vui bị mù lòa nhiều năm nhưng Phượng vẫn chăm sóc, không ngược đãi mẹ. Việc vay vàng,  bị cáo đã trả trước khi bà Vui chết mấy ngày.

Từ những căn cứ trên, hội đồng thẩm phán quyết định hủy cả hai bản án, chuyển hồ sơ cho VKSND Tối cao điều tra lại, làm rõ nhiều vấn đề.

Theo đó, cơ quan giám định cần xác định chính xác thời gian chết của nạn nhân; cần thực nghiệm việc bị cáo dùng con dao quắm chém với một lực mạnh như vậy thì mũi quắm của con dao tác động như thế nào đến giường, có để lại dấu vết gì không.

Hội đồng thẩm phán cũng cho rằng cần phải làm rõ hơn động cơ, mục đích gây án của bị cáo. Cần làm rõ mối quan hệ của Phượng xem có mâu thuẫn, thù hằn với ai không, vì không có dấu hiệu của việc giết người, cướp tài sản. Làm rõ bà Vui và vợ chồng Phượng có mâu thuẫn, tranh chấp đất đai với vợ, con người anh thứ hai (đã chết) của bị cáo không…

Đặc biệt, quyết định giám đốc thẩm còn yêu cầu làm rõ có sự đánh đập, bức cung, dùng nhục hình đối với bị cáo hay không. Bởi Phượng khai do bị điều tra viên dọa bắt con trai nên đã nhận tội; bị các điều tra viên đánh nhiều, các lời khai là do điều tra viên viết sẵn…