Lụi tàn theo thời gian

Theo tìm hiểu, phố cổ Bao Vinh nằm ở xã Hương Vinh (thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế), cách trung tâm TP Huế chừng 3km.

Đây là khu phố cổ được biết đến với nhiều công trình kiến trúc gắn liền với thương cảng Thanh Hà - một trong những cửa ngõ giao thương với nước ngoài lớn nhất Đàng Trong thời chúa Nguyễn.

Phố cổ Bao Vinh một thời được sánh ngang với phố cổ Hội An ở tỉnh Quảng Nam, bởi sau khi phố cảng Thanh Hà nằm gần đó dần lụi tàn, Bao Vinh nổi lên là nơi tập trung giao thương hết sức sôi động về đường thủy.

Lúc ấy, tàu lớn thuyền nhỏ các loại từ khắp cả nước tấp nập cập bến Bao Vinh buôn bán, trao đổi hàng hóa sản vật. Tuy nhiên, sau nhiều biến cố lịch sử, Bao Vinh đã bị đi dần vào lãng quên.

Hiện nay, phố cổ còn khoảng 10 ngôi nhà cổ tồn tại trên trăm năm tuổi đang xuống cấp, mục dần dần. Trước tình trạng này, người dân luôn sống trong cảnh lo âu, vì nhà có thể bị sụp đổ bất cứ lúc nào. Trong khi, nhiều nhà mới mọc lên, khang trang hơn khiến phố cổ này khó tồn tại được lâu.

Theo quan sát của PV, những ngôi nhà cổ giờ chỉ còn len lỏi giữa các ngôi nhà hiện đại. Để phân biệt được đâu là ngôi nhà cổ e rằng không khó, chỉ cần nhìn vào mái ngói và hệ thống cột kèo của ngôi nhà sẽ nhận ra ngay.

Theo ghi nhận, một số ngôi nhà xuống cấp, có mái ngói bị oằn xuống giữa, các cột bị mối mọt, nhiều kèo không còn liên kết với nhau, trên các mái ngói, hàng đống rêu xanh dày đặc…

Ngồi dưới ngôi nhà cổ hơn 140 năm, ông Phan Văn Tâm (80 tuổi) cho hay, ông là thế hệ thứ tư sống trong ngôi nhà này.

“Ngày xưa, chỉ có nhà giàu mới xây dựng được ngôi nhà như thế này. Hiện nay, ngôi nhà đã trải qua vài lần sửa sang mái ngói. Mỗi lần sửa mất khoảng 10 triệu đồng”, ông Tâm cho biết.

Trong khi đó, nhà của ông Phan Gia Đắc cũng không khá hơn. Mái nhà đã bị mục nát, tầng lầu bị hư hỏng nhiều nên ông Đắc không dám ở, mà chỉ làm nơi thờ tự...

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Xuân Ty - Chủ tịch UBND thị xã Hương Trà thông tin, việc quy hoạch khó khăn vì không gian phố cổ chật chội và chính sách không có sự tác động hỗ trợ.

“Phố cổ trở nên mai một. Rất nhiều lần tiếp xúc cử tri, người dân nhiều lần nêu ý kiến. Do bức xúc nhiều nhà đã sửa chữa, dẫn đến phố cổ không còn nguyên vẹn. Chúng tôi nhiều lần kiến nghị xem xét lại quy hoạch lại phố cổ để tôn tạo bảo tồn, nhưng vấn đề không được giải quyết. Liên quan đến vấn đề quy hoạch, theo tôi, tiếp tục quy hoạch phân khu phố cổ kết nối với phường Hương Sơ (TP Huế), định hướng xã Hương Vinh trở thành phường của thị xã Hương Trà”, ông Ty chia sẻ.

Bảo tồn phố cổ

Theo tìm hiểu, vào năm 2003, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã ban hành quyết định triển khai quy hoạch xây dựng bảo tồn và phát huy đô thị cổ Bao Vinh. Trong đó, quy hoạch chi tiết toàn bộ khu phố với diện tích 8ha. Sau khi quyết định này được ban hành, UBND xã Hương Vinh không cho phép xây dựng nhà mới trong phố cổ này.

Tại phiên chất vấn kỳ họp thứ 7, HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế khóa VII, nhiệm kỳ 2016 - 2021 vừa diễn ra, vấn đề quy hoạch phát huy đô thị cổ Bao Vinh đã được các đại biểu tranh luận sôi nổi.

Ông Hoàng Hải Minh - Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Thừa Thiên Huế cho rằng, phê duyệt quy hoạch phát huy đô thị cổ Bao Vinh đã có từ năm 2003, song sau 5 năm phải rà soát và điều chỉnh lại theo quy định. Sở Xây dựng đã xây dựng kế hoạch rà soát, điều chỉnh các quy hoạch, phân khu phố cổ này được rà soát 2018 - 2019. 

Về đề xuất giải pháp, hiện thị xã Hương Trà đang triển khai và dự kiến hoàn thành năm 2019. Để tranh thủ ý kiến chuyên gia và các nhà quản lý, KOICA đã nghiên cứu và đưa vấn đề này vào trong tổng thể dự án chung.

“Hiện, có hơn 30 nhà truyền thống ở Bao Vinh có nguy cơ xuống cấp sẽ được bảo tồn theo hướng bảo tồn với phát huy các nghề thủ công mỹ nghệ, có quy định hình thức, màu sắc phù hợp... Hình thành các tuyến đường chính, kết hợp các bãi đổ xe đầu phố cổ và đường Đặng Tất thuận tiện đậu đỗ, hình thành bến thuyền ở khu vực trung tâm để thuận tiện cho khách di chuyển. Quy hoạch chi tiết hai bờ sông Hương dự kiến hoàn thành 2018 đầu 2019 sẽ hoàn thành và kế hoạch bảo tồn 30 ngôi nhà truyền thống này hy vọng sẽ được triển khai sớm”, ông Minh cho hay.

Tuy nhiên, chất vấn thêm phần trả lời của ông Minh, đại biểu Huỳnh Trường Hợi - Phó trưởng Ban Ngân sách, kinh tế HĐND tỉnh cho biết, hiện phố cổ Bao Vinh còn khoảng 10 ngôi nhà truyền thống, 6 ngôi nhà kiến trúc gỗ, 4 nhà kiến trúc Pháp đang còn sử dụng tốt.

Theo ông Hợi, hầu hết những ngôi nhà ở phố cổ Bao Vinh đã không còn được như xưa, do người dân tự ý chỉnh sửa, xây mới theo nhu cầu thực tế của đời sống. Hiện nhiều người dân ở Bao Vinh rất khó khăn nhưng cũng không bán được nhà vì không ai dám mua dù giá rất rẻ. Nguyên nhân, do nhà cửa nằm trong khu vực đỏ của quy hoạch phố cổ nên không được phép xây mới.

Giải đáp thắc mắc của các đại biểu, ông Phan Tiến Dũng - Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao cho biết, về bảo tồn phố cố Bao Vinh đã giao cho UBND thị xã Hương Trà.

“Trước mắt, cần có chính sách ưu đãi đầu tư và kinh doanh cho các chủ căn nhà cổ. Bên cạnh đó, cần phục hồi phát triển một số ngành nghề truyền thống mới thu hút được khách du lịch. Sở Văn hóa Thể thao đã làm việc với thị xã Hương Trà. Tuy nhiên, địa phương cho biết rất khó khăn về nguồn ngân sách hỗ trợ, tôi nghĩ cần có chính sách ưu đãi như đã thực hiện với nhà vườn Phước Tích”, ông Dũng trình bày.

Sau đó, ông Lê Trường Lưu - Chủ tịch HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế đề nghị UBND xem xét giải quyết theo hướng bảo tồn - khai thác - bảo đảm sinh kế cho người dân phố cổ.