Nhà máy đạm Hà Bắc với khoản lỗ khủng

Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa công bố kết luận thanh tra đối với Công ty cổ phần phân đạm và hóa chất Hà Bắc, trong đó chỉ ra nhiều sai phạm trong quá trình thực hiện Dự án cải tạo mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc.

Đây là doanh nghiệp nhà nước ở tỉnh Bắc Giang, do Tổng công ty hóa chất Việt Nam và Công đoàn Công ty đạm Hà Bắc nắm giữ 97,7% vốn điều lệ (khoảng 2.733 tỷ đồng).

Năm 2005, sau khi Thủ tướng phê duyệt quy hoạch phát triển ngành công nghiệp hóa chất, Công ty đạm Hà Bắc xây mới dây chuyền sản xuất có công suất 300.000 - 320.000 tấn/năm.

Năm 2006, Tổng công ty hóa chất Việt Nam trình Bộ Công nghiệp báo cáo đầu tư dự án với tổng mức đầu tư (TMĐT) 251,25 triệu USD.

Năm 2008, dự án mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc được Tổng Công ty hóa chất Việt Nam phê duyệt với TMĐT 392,3 triệu USD (tương đương khoảng 6.356 tỷ đồng thời điểm đó).

Năm 2009, căn cứ vào báo cáo của Công ty đạm Hà Bắc, Tổng công ty hóa chất Việt Nam ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án với TMĐT là 568,6 triệu USD (tương đương 10.121 tỷ đồng). Mức điều chỉnh này tăng hơn 176,2 triệu USD, tăng 44,9% so với TMĐT phê duyệt năm 2008, trong đó riêng chi phí về thiết bị tăng hơn 144 triệu USD, tăng 75% so với chi phí phê duyệt năm 2008.

Theo kết luận: Trước năm 2014 hoạt động doanh nghiệp luôn có lãi. Tuy nhiên, với những vi phạm khi đầu tư dự án cải tạo, mở rộng nhà máy đã làm cho công ty lỗ lũy kế gần 2.900 tỷ đồng.

Từ cuối năm 2016, tổng số nợ phải trả và vay ngân hàng của doanh nghiệp đã chiếm 89,7% tổng tài sản và gấp 8,7 lần vốn chủ sở hữu. Công ty mất cân đối dòng tiền, khó khăn về tài chính, nợ quá hạn ngân hàng.

Trong khi đó, việc đầu tư xây dựng dự án tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro tài chính. Trong 25 gói thầu thì đạm Hà Bắc thanh toán xong 100% cho 23 gói trước khi được kiểm toán để quyết toán dự án khi một số giá trị một số gói thầu vẫn chưa thống nhất được giữa các bên và số liệu vênh nhau đến hàng triệu, thậm chí là hàng chục triệu USD.

Thanh tra Chính phủ căn cứ vào báo cáo của đạm Hà Bắc và kết luận: Tổng chi phí thực hiện dự án tạm tính (chưa quyết toán) là hơn 400 triệu USD và hơn 2.000 tỷ đồng (tương đương khoảng 520 triệu USD).

Nếu quy đổi theo tỷ giá tại từng thời điểm giải ngân thì tổng chi phí thực hiện dự án tạm tính (chưa quyết toán) là hơn 10.500 tỷ đồng, cao hơn 450 tỷ đồng so với tổng mức đầu tư tại thời điểm phê duyệt dự án.

Vi phạm có dấu hiệu hình sự

Theo Thanh tra Chính phủ, trong đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, mặc dù đã mở thầu nhưng Công ty đạm Hà Bắc vẫn chấp nhận cho liên danh nhà thầu WEC-CECO bổ sung giấy ủy quyền tham giam dự thầu và bổ sung giấy đăng ký kinh doanh là vi phạm các quy định về Luật Đấu thầu.

Khi thẩm định, phê duyệt Dự án năm 2008 (lần 1), Tổng công ty Hóa chất Việt Nam (nay là Tập đoàn Hóa chất Việt Nam) chỉ thẩm định tổng mức đầu tư (TMĐT) dự án, không thẩm định các nội dung khác của Dự án là vi phạm quy định.

Mặc dù TMĐT của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định phê duyệt (trên 392 triệu USD) là thiếu căn cứ, cơ sở.

Một sai phạm khác được chỉ ra đó là năm 2009, Dự án lại được điều chỉnh TMĐT Đạm Hà Bắc dù không đủ điều kiện, năng lực nhưng vẫn tự lập Dự án điều chỉnh và được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt.

Việc điều chỉnh TMĐT thời điểm này tuy không thay đổi về quy mô, công suất nhưng những nội dung về chi phí thiết bị không được làm rõ nhưng vẫn được Tổng công ty Hoá chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh lên mức gần 569 triệu USD, tăng trên 176 triệu USD (tăng 44,9%).

Việc điều chỉnh này, TTCP kết luận là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.

Trước đó, năm 2008, khi thẩm định TMĐT dự án, tổ thẩm định đã nêu: Dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá urê giảm 8% nhưng đạm Hà Bắc vẫn phớt lờ cảnh báo này. Vi phạm này có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.

Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng TMĐT dự án. Những vi phạm này cần phải được xác minh, điều tra làm rõ.

"Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật" - Thông báo KLTT nêu rõ.

Những cá nhân, tổ chức nào chịu trách nhiệm?

Thanh tra Chín phủ cho rằng, những tập thể, cá nhân phải chịu trách nhiệm cho những sai phạm của đạm Hà Bắc gồm các cá nhân và tập thể lãnh đạo của Tập đoàn Hóa chất Việt Nam; đạm Hà Bắc; người đại diện phần vốn nhà nước tại đạm Hà Bắc; các đơn vị, phòng, ban, cá nhân có liên quan thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam và đạm Hà Bắc.

Bộ Công Thương cũng có một phần trách nhiệm trong quản lý ngành. Thanh tra Chính phủ kiến nghị Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, đạm Hà Bắc tổ chức kiểm điểm trách nhiệm.

Thanh tra kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc. Những vi phạm bao gồm: vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án; thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Bộ Công Thương chỉ đạo kiểm điểm trách nhiệm các đơn vị, cá nhân thuộc bộ có liên quan đến các khuyết điểm để xử lý theo quy định.