USS Sculpin và chuyến vận chuyển vũ khí cuối cùng của tàu không số

Thứ bảy, 09/11/2019, 09:32 AM

Đầu năm 1972, Hải quân Mỹ đã sử dụng tàu ngầm tấn công hạt nhân với mục đích theo dõi và ngăn chặn hoạt động vận chuyển vũ khí từ miền Bắc vào miền Nam bằng đường biển.

Giai đoạn 1971-1972, quân đội Mỹ đã nắm được thông tin về hoạt động của các tàu vận tải của HQNDViệt Nam thuộc Đoàn 125, xuất phát từ khu vực gần đảo Hải Nam vận chuyển vũ khí vào tới chiến trường miền Tây Nam Bộ. Mặc dù có thể phát hiện và chụp ảnh, tuy nhiên khi các tàu vận tải (giả dạng tàu cá) hoạt động trên hải phận quốc tế, Hải quân Mỹ không thể đánh chặn mà chỉ có thể dùng tàu chiến hoặc máy bay trinh sát P-3 Orion tiếp cận gần để uy hiếp và xua họ quay trở lại.

uss-sculpin-ssn-590-va-chuyen-van-chuyen-vu-khi-cuoi-cung-cua-tau-khong-so
Tàu vận tải của Đoàn 125 vận chuyển vũ khí chi viện cho miền Nam.

Để nâng cao hiệu quả ngăn chặn, phía Mỹ quyết định lên kế hoạch dùng tàu ngầm theo dõi tàu vận tải từ khu vực đảo Hải Nam vào đến miền Nam Việt Nam, sau đó tiêu diệt trong hải phận Việt Nam trước khi kịp bốc dỡ hàng. Nhiệm vụ này được giao cho tàu ngầm tấn công hạt nhân USS Sculpin (SSN-590) thuộc lớp Skipjack vào tháng 3/1972, lúc này vừa rời quân cảng Yokosuka, Nhật để thực hiện tuần tra trên biển Đông.

Ngày 10/4/1972, USS Sculpin chiếm lĩnh vị trí tuần tra ngoài khơi đảo Hải Nam.

Ngày 12/4, tàu 645 thuộc Đoàn 125 do thuyền trưởng Lê Hà và chính trị viên Nguyễn Văn Hiệu chỉ huy xuất phát lần thứ 3, chở theo 70 tấn đạn dược, 1 tấn thuốc nổ và nhiều hàng hóa khác. Sau khi so sánh dữ liệu ảnh chụp, đồng thời đối chiếu với hướng đi bất thường đối với tàu đánh cá về phía bờ biển phía tây Philippines, USS Sculpin xác định 645 là tàu vận chuyển vũ khí và bắt đầu theo dõi. Điều này được xác nhận thêm sau khi tàu 645 chuyển hướng ngoặt về phía nam.

Trục và cánh quạt chân vịt của tàu 645 phát ra âm thanh khá đặc trưng, cho phép sonar trên USS Sculpin dễ dàng nhận diện. Để giữ bí mật và do hệ thống sonar chủ động trên các tàu lớp Skipjack cũng không hiệu quả ở vùng nước nông, USS Sculpin chỉ dựa vào hệ thống sonar thụ động. Ngoài ra, USS Sculpin cũng đã nhận diện 645 bằng kính tiềm vọng trước khi theo dõi nhưng không thể liên tục duy trì do sợ lộ.

uss-sculpin-ssn-590-va-chuyen-van-chuyen-vu-khi-cuoi-cung-cua-tau-khong-so
Tàu ngầm USS Sculpin (SSN-950) của Hải quân Mỹ.

Khi tàu 645 di chuyển với tốc độ khoảng 20km/h, USS Sculpin duy trì tốc độ không quá 37km/h ở độ sâu 60m, cách đáy 9 đến 24m nhằm đảm bảo khả năng theo dõi bằng kính tiềm vọng và trừ hao thời gian cho các hoạt động khác. Ban đầu mọi việc tiến triển thuận lợi khi đi qua khu vực đáy biển bằng phẳng, tuy nhiên sau đó tàu 645 chuyển hướng về phía đông, đi vào một khu vực có nhiều đá ngầm, rạn san hô và xác tàu đắm, có lẽ để tránh bị theo dõi.

Nhận thấy khu vực này có thể gây nguy hiểm và khó đi qua, USS Sculpin quyết định tính toán và chuyển hướng đi vòng để đón đầu 645. Trong thời gian đó, máy bay trinh sát P-3 Orion được yêu cầu bí mật tiếp tục giám sát 645. Tại khu vực đón đầu, USS Sculpin nhận diện lại 645 và tiếp tục bám theo. Khi tiếp tục tiến sâu xuống phía nam USS Sculpin gặp nhiều khó khăn dọc bờ biển Borneo có khá nhiều dàn khoan dầu và thường xuyên phải dùng kính tiềm vọng quan sát để tránh va chạm. Tàu di chuyển đôi khi chỉ cách đáy 6-9m.

uss-sculpin-ssn-590-va-chuyen-van-chuyen-vu-khi-cuoi-cung-cua-tau-khong-so
Máy bay trinh sát P-3 Orion của Hải quân Mỹ.

Sau khi đi qua Natuna, tàu 645 tiến vào vịnh Thái Lan, vượt qua tuyến đường thủy khá nhộn nhịp giữa Hong Kong và Singapore. Đây là khu vực nhiều tàu lớn nhỏ qua lại liên tục, chưa kể tới số lượng lớn thuyền và phao, lưới đánh cá rải khắp nơi. Nhiệt độ nước cao, độ sâu chỉ khoảng 33m. Các yếu tố này khiến cho sonar mất tác dụng và khả năng quan sát hạn chế, USS Sculpin phải di chuyển chỉ cách mặt nước khoảng 11m bằng kính tiềm vọng.

Sau khi tiến sâu xuống phía nam, tàu 645 ngoặt sang phía tây rồi chuyển hướng tây bắc. Đối với phía Mỹ, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy tàu 645 chuẩn bị cập bờ tiếp tế vũ khí. Lúc này MACV ra lệnh cho USS Sculpin tiến hành chụp ảnh làm bằng chứng, đồng thời báo động sẵn sàng tiêu diệt 645 bằng ngư lôi. Để thực hiện nhiệm vụ này, USS Sculpin phải lặn sâu xuống 27m, chỉ cách đáy 6m rồi tăng tốc vượt lên trước đón đầu, kính tiềm vọng chỉ nhô lên khoảng 15cm trong 6s để chụp ảnh rồi lặn xuống luôn để tránh bị phát hiện.

Cách bờ biển Việt Nam khoảng 100 hải lý, USS Sculpin mất dấu 645 trong khoảng 2 giờ khi tàu chuyển hướng sang tây bắc, Tàu 645 đã tắt máy và đèn khiến cho sonar và kính tiềm vọng của USS Sculpin mất tác dụng, việc sử dụng radar sục sạo cũng không mang lại kết quả. Trước tình hình đó, dựa theo hành trình được tính toán, USS Sculpin quyết định tăng tốc lên 37km/h để vượt lên trước khoảng 30 hải lý, đón đầu 645 tại điểm dự đoán, đồng thời yêu cầu máy bay trinh sát P-3 Orion tìm kiếm quanh khu vực mất dấu. Máy bay trinh sát đã phát hiện được 645 nhờ đặc điểm nhận dạng là tàu sơn màu trắng, sau đó USS Sculpin cũng xác định lại được mục tiêu.

Ban đầu MACV đề nghị cho phép USS Sculpin đánh chìm 645 bằng ngư lôi. Tuy nhiên Đô đốc John McCain, tư lệnh Bộ chỉ huy Thái Bình Dương không chấp nhận và yêu cầu giao lại cho Hải quân VNCH.

Ngày 22/4 và 23/4/1972, tàu 645 vào đến điểm chuyển hướng, cách Phú Quốc khoảng 60 hải lý, với ý định chờ đến đêm sẽ cập bờ.

Chiều 22/4/1972, tàu hộ tống khu trục (VNCH gọi là khu trục hạm) lớp Edsall số hiệu HQ-4 Trần Khánh Dư của Hải quân VNCH được lệnh báo động và rời cảng Sài Gòn lúc 14h.

uss-sculpin-ssn-590-va-chuyen-van-chuyen-vu-khi-cuoi-cung-cua-tau-khong-so
Chiến hạm HQ-4 của Hải quân VNCH.

14h ngày 23/4, tàu 645 nhận được điện của Sở chỉ huy báo cho biết, đêm nay sẽ có thuyền đón ở mũi Cà Mau, nhưng 17h lại có điện: "Bến động". Tàu quay ra hải phận quốc tế.

Tối 23/4, HQ-4 và 2 tàu hải quân khác của VNCH phát hiện 645 trên vùng biển vịnh Thái Lan bằng radar và tiếp cận khi tàu cách bờ 25-30 hải lý với ý đồ bắt sống 645. Sáng 24/4, HQ-4 đã kèm chặt 645, xác định được đây là tàu vận tải của miền Bắc và quan sát được cả các vị trí đặt súng máy 12,7mm trên tàu.

Sau nhiều nỗ lực gọi hàng và bắn uy hiếp không có kết quả, HQ-4 dùng pháo 76,2mm khai hỏa thẳng vào 645 làm tàu bị cháy, một số thủy thủ thương vong. Tàu 645 vừa cố gắng cơ động ra xa vừa bắn trả bằng 12,7mm, B-40, B-41. Tuy nhiên khoảng 11h, tàu bị trúng đạn vào lái, mất khả năng điều khiển. Chính trị viên Nguyễn Văn Hiệu yêu cầu cho thủy thủ đoàn rời tàu, trong khi mình nán lại để hủy tài liệu và đặt kíp nổ phá tàu.

Theo phía VNCH, tàu 645 đã bị đạn pháo của HQ-4 bắn nổ tung, trong khi theo HQNDViệt Nam, chính trị viên Nguyễn Văn Hiệu đã chủ động ở lại điểm hỏa khi tàu ở cách xa thủy thủ đoàn nhất để tránh thương vong cho đồng đội.

Trong số thủy thủ  đoàn 645, có 6 người hy sinh, bao gồm cả Chính trị viên Nguyễn Văn Hiệu; 16 người trong đó 6 bị thương bị HQ VNCH bắt làm tù binh, bao gồm cả Thuyền trưởng Lê Hà. Năm 1973 thủy thủ đoàn được trao trả sau Hiệp định Paris. Chính trị viên Nguyễn Văn Hiệu được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân năm 1978.

Mặc dù có nhiều dấu hiệu, bao gồm cả nội dung liên lạc từ 645 do USS Sculpin thu được cho thấy dường như thủy thủ đoàn nghi ngờ có tàu ngầm bám theo mình, các tài liệu của HQND Việt Nam xuất bản về sau không nhắc đến điều này. 645 được ghi nhận bị máy bay và tàu mặt nước của Hải quân VNCH phát hiện, trong khi trên thực tế tàu đã bị tàu ngầm USS Sculpin theo dõi gần như liên tục trên hành trình khoảng 2500 hải lý (khoảng 4600km).

Sự kiện tàu 645 kết thúc giai đoạn vận chuyển bằng tàu không số kéo dài 10 năm (từ tháng 4/1962 đến tháng 4/1972) của Đoàn 125 với tổng cộng 168 chuyến, vận chuyển 6.105 tấn vũ khí cho chiến trường. Cũng bắt đầu từ đây, Đoàn 125 chuyển hoàn toàn sang phương thức vận chuyển mới: tổ chức các đoàn đánh cá công khai, có đăng ký hợp pháp ở miền Nam, sử dụng tàu gỗ 2 đáy, vừa đánh cá, chở hàng thuê vừa chớp thời cơ vận chuyển vũ khí trên những chặng ngắn ở miền Nam hoặc ra thằng miền Bắc nhận vũ khí. Với phương thức mới này, HQND Việt Nam đã thực hiện thành công 31 chuyến, đưa được 520 tấn vũ khí vào Trà Vinh và Cà Mau, hỗ trợ đắc lực cho ngày chiến thắng.

Link gốc: https://baosuckhoecongdong.vn/uss-sculpin-va-chuyen-van-chuyen-vu-khi-cuoi-cung-cua-tau-khong-so-141219.html