Vì sao nhiều 'gã khổng lồ' công nghệ chọn Việt Nam làm 'cứ điểm' sản xuất

Sự lựa chọn hoàn hảo

Năm 2006, TP. HCM đón chào một dự án FDI về công nghẹ thuộc hàng lớn nhất Việt Nam do Intel Products Việt Nam – IPV làm chủ đầu tư. Dự án có mức đầu tư lên tới 1 tỷ USD cho nhà máy lắp ráp và kiểm định của Intel tại Khu Công nghệ cao TP. HCM, dự án đầu tư công nghệ cao lớn nhất của Mỹ tại Việt Nam thời điểm đó.

Sau đso 2 năm, “gã khổng lồ” công nghệ đến từ Hàn Quốc cũng chon Việt Nam làm nơi cho ra đời các sản phẩm công nghệ của mình. Theo đó, ngày 25/3/2008, UBND tỉnh Bắc Ninh đã trạo Giấy chứng nhận đầu tư cho Samsung Electronics Việt Nam. Dự án của Samsung Electronics Việt Nam có tổng số vốn 670 triệu USD.

Tiếp nối Samsung, năm 2011, thương hiệu điện thoại được coi là “đại ca” thời điểm bấy giờ là Nokia cũng chọn Bắc Ninh làm nơi khai sinh cho những thiết bị di động của mình. Theo đó, Nokia (Phần Lan) cũng rót hơn 300 triệu USD vào nhà máy tại Bắc Ninh, dự án đi vào hoạt động năm 2014.

Tuy nhiên, khi Nokia gặp vấn đề về kinh doanh, hãng công nghệ của Phần Lan này đã  bán một phần dự án cho Tập đoàn Microsoft vào năm 2014. Sự kiện đánh dấu bước đầu tiên trong việc kết nối hai tổ chức này làm một, trong đó có nhà máy Nokia ở Việt Nam. Sau đó, nhà máy này đổi tên thành Microsoft Mobile Việt Nam.

Theo thống kê, Samsung là hãng công nghệ có mức tăng trưởng đầu tư vào Việt Nam thuộc hàng cao nhất. Cụ thể, sau 14 năm, từ số vốn 670 triệu USD ban đầu, đến nay Samsung đã chính thức đầu tư tới gần 19 tỷ USD vào Việt Nam và con số vẫn chưa dừng lại. Sự hiện diện của Samsung cũng không chỉ dừng lại ở Bắc Ninh, mà đã mở rộng đến TP.HCM, Hà Nội, Thái Nguyên.

Còn gã khổng lồ công nghệ của Mỹ Intel cũng tăng mức đầu tư từ 1 tỷ USD lên 1,5 ty USD, Theo ông Patrick Gelsinger, Giám đốc điều hành Tập đoàn Intel khẳng định, doanh nghiệp này sẽ tiếp tục mở rộng hơn nữa hoạt động kinh doanh, đầu tư tại Việt Nam với số vốn gấp nhiều lần trong giai đoạn mới.

Làn sóng thứ 2 của các doanh nghiệp FDI công nghệ đầu tư vào Việt Nam bắt đầu tuwd năm 2016 và đến nay vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Theo đó, năm 2016, LG Display Việt Nam Hải Phòng được cấp giấy chứng nhận đầu tư vào ngày 15/4/2016 với số vốn 1,5 tỷ USD - đây là dự án có vốn FDI lớn nhất được đầu tư tại Hải Phòng thời điểm này. Dự án chuyên sản xuất màn hình OLED nhựa cho các thiết bị di động, màn hình OLED tivi, màn hình LCD.  Sau các lần tăng vốn,  đến nay LG đã đầu tư tổng cộng 4,65 tỷ USD vào Hải Phòng.

Với nhu cầu đa dạng hóa thị trường đầu tư, 2 năm nay, Việt Nam cũng tiếp nhận hàng tỷ USD vốn đầu tư từ các nhà cung cấp lớn của Apple như Foxconn, Luxshare, Pegatron, Wistron,... Hiện nay, mới chỉ có một số sản phẩm Apple được sản xuất ở Việt Nam là tai nghe AirPods, loa HomePod,... nhưng Việt Nam cũng đang tràn trề cơ hội để các sản phẩm iPhone của Apple gắn mác ‘made in Vietnam’.

Tháng 6/2022 vừa qua, Công ty DBG Technology, đối tác sản xuất của Xiaomi Việt Nam, chính thức thông báo về lô hàng đầu tiên của Xiaomi được sản xuất chính hãng tại Việt Nam ở nhà máy thuộc Khu công nghiệp Thái Nguyên.

Sự xuất hiện của các đại gia công nghệ hàng đầu thế giới đã đưa Việt Nam rực sáng trên bản đồ sản xuất các thiết bị công nghệ toàn cầu. Diều này minh chứng cho việc Việt Nam là điểm đến tiềm năng, hấp dẫn với rất nhiều “gã khổng lồ” công nghệ trên toàn thế giới.

Cần cân bằng lại các giá trị

Theo thống kê, năm 2021,Việt Nam sản xuất 233,7 triệu chiếc điện thoại di động, tăng 7,6% và trị giá sản xuất linh kiện điện thoại đạt 580.800 tỷ đồng, tăng 29,5% so với năm 2020. Nếu so với doanh số 1,25 tỷ chiếc điện thoại di động tiêu thụ trên toàn cầu năm 2020 thì sản lượng điện thoại sản xuất tại Việt Nam chiếm gần 20% nguồn cung. Với riêng Samsung, Việt Nam đã trở thành nơi sản xuất điện thoại lớn nhất của tập đoàn, chiếm tới 60% tổng lượng điện thoại bán ra của tập đoàn này trên toàn cầu.

Theo đánh giá của Công ty nghiên cứu thị trường Hoa Kỳ IDC, theo khảo sát những tháng đầu năm 2022, Việt Nam vươn lên trở thành nhà xuất khẩu smartphone thứ hai thế giới. Đặc biệt, Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển (R&D) đang được Samsung đầu tư xây dựng tại khu đô thị Tây Hồ Tây, Hà Nội với quy mô đầu tư khoảng 220 triệu USD. Lưới bóng - một bộ phận trong chip bán dẫn, Samsung đang chuẩn bị thử nghiệm và sẽ sản xuất đại trà ở nhà máy Thái Nguyên từ tháng 7/2023. Điều này cho thấy Việt Nam đang nâng hình ảnh của một đất nước có nhiều đại gia công nghệ thế giới hiện diện, không chỉ dừng ở mức gia công, lắp ráp.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia về công nghệ cũng thừa nhận rằng, Việt Nam chủ yếu vẫn nằm ở khâu gia công, lắp ráp - có giá trị gia tăng thấp nhất - trong chuỗi cung ứng của các tập đoàn công nghệ. Các tập đoàn này đóng góp nhiều trong tăng trưởng GDP, tăng trưởng xuất khẩu, việc làm nhưng về thu ngân sách vẫn còn chưa được như kỳ vọng do đang được hưởng nhiều ưu đãi thuế.

Nhiều dự án FDI lớn ở Việt Nam cũng tương tự như vậy, số thuế thu nhập phải nộp là rất thấp do nhận nhiều ưu đãi. Theo tính toán của Tổng cục Thuế, thuế thu nhập doanh nghiệp phổ thông của Việt Nam là 20%, trong khi đó thuế thu nhập DN thực tế của các DN FDI là 12,3%. Trong đó, các tập đoàn lớn nước ngoài chỉ chịu thuế suất thuế Thu nhập DN là 2,75% đến 5,95% (nhiều dự án FDI lớn được áp dụng thuế suất thuế Thu nhập DN 10% trong cả đời dự án, miễn 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo).

Trong khi đó, các DN thuần Việt vẫn chưa nhận được nhiều tác động lan tỏa từ các đại gia công nghệ, chưa len lỏi được vào chuỗi cung ứng của các đại dự án này. Hầu hết nhà máy của các tập đoàn này vẫn dùng sản phẩm của các nhà cung cấp FDI.

Bộ Công Thương trong báo cáo về tình hình phát triển công nghiệp hỗ trợ gửi Thủ tướng Chính phủ hồi tháng 6/2022, thẳng thắn đánh giá: Tình trạng phổ biến hiện nay là các địa phương mới chỉ quan tâm đến giai đoạn đầu của quá trình thu hút đầu tư, chưa thực sự chú trọng đến việc phát huy sự lan tỏa của các dự án lớn, gây lãng phí cơ hội, tiềm năng có thể nhận được từ FDI trong thời gian các dự án này hoạt động tại Việt Nam.

Những điểm yếu này dù được nhận diện nhiều năm nay, nhưng vẫn chưa thấy có một giải pháp nào đủ mạnh để Việt Nam vươn lên tầm cao mới trong việc thu hút các DN công nghệ lớn của thế giới với giá trị gia tăng cao hơn.

Theo các chuyên gia, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc tận dụng những lợi thế của thu hút FDI để phát triển các DN công nghệ trong nước. Sau một thời gian trở thành “công xưởng của thế giới”, với kế hoạch “Made in China 2025”, giờ Trung Quốc đã có những tập đoàn công nghệ ‘khổng lồ’ như Huawei, Xiaomi, Alibaba, Baidu, Tencent, ZTE,... Trung Quốc trở thành quốc gia sản xuất thiết bị vi mạch điện tử hàng đầu thế giới.