Năm 2018 đánh dấu cuộc chiến tại Syria bước sang năm thứ tám, kể từ khi những cuộc biểu tình bùng nổ ngày 26/01/2018, và nhanh chóng biến thành bạo loạn. Đất nước Syria đã trở thành một bãi chiến trường. Đã có những thời điểm, liên quân quốc tế do Mỹ dẫn đầu đã áp sát biên giới Syria, sẵn sàng can thiệp để lật đổ chính phủ hợp hiến của Tổng thống Bashar al-Assad, tạo ra một kịch bản tương tự như ở Libya, trong cao trào “mùa xuân Arab”.

Tuy nhiên, với những hành động chính trị - quân sự quyết liệt của Nga - đồng minh lớn nhất của chính quyền Assad hiện nay, đặc biệt là với việc lực lượng không quân – vũ trụ Nga trực tiếp tham chiến tại Syria từ ngày 30/09/2015, chính quyền Assad đã đứng vững. Với khối lượng vũ khí - khí tài lớn được viện trợ từ Nga, cùng sự cố vấn của các chuyên gia Nga, quân đội Arab Syria (Syrian Arab Army - SAA) đã giành lại thế trận, và liên tiếp tung ra các cuộc phản công, giành lại các thành phố từ tay kẻ địch.

Mặc dù vậy, tổn thất của lực lượng quân đội Syria là không hề nhỏ. SAA là một quân đội có mức độ cơ giới hóa cao, chủ yếu tác chiến trên địa hình sa mạc, nên các loại xe cơ giới nói chung, đặc biệt là xe tăng - thiết giáp là xương sống của quân đội Syria. Trước chiến tranh, vào năm 2010, quân đội Syria sở hữu đến hơn 9.000 xe tăng – thiết giáp, bao gồm cả các xe trực chiến và niêm cất trong kho bảo quản. Theo thống kê của trang mạng Lost Amour, tính đến ngày 30/10/2018, quân đội Syria đã để mất gần 1.400 xe tăng - thiết giáp các loại. Số xe bị mất bao gồm cả các xe đã bị bắn cháy, bắn hỏng trong chiến sự, cũng như các xe bị lực lượng đối lập chiếm được.

Về xe tăng chiến đấu chủ lực (Main Battle Tank – MBT), thiệt hại của quân đội Syria lên đến 763 xe, bao gồm 239 xe tăng T-55, 173 xe tăng T-62, 347 xe tăng T-72, và đặc biệt là 4 xe tăng T-90 hiện đại.

Có thể lấy trường hợp các xe tăng T-90 làm ví dụ về khả năng tác chiến của quân đội Syria. Mặc dù chỉ được trang bị hạn chế cho các đơn vị tinh nhuệ của quân đội Syria, như Sư đoàn Đặc nhiệm Hổ, hay Sư đoàn bộ binh cơ giới 4 (thuộc Quân đoàn 2, bảo vệ thủ đô Damascus), song đến nay đã có 4 xe T-90 bị mất. Trong đó, chỉ có 1 chiếc bị quân nổi dậy bắn hạ, còn 3 chiếc là bị bắt sống tại Aleppo và Deir ez Zor. Rất may là trước khi bỏ xe, kíp lái đã phá hủy các khí tài quan trọng, nên các xe T-90 này cũng không còn nhiều khả năng tác chiến, và đã bị quân đội Syria, cũng như không quân Nga tiêu diệt sau đó.

Cũng cần nói thêm rằng: Việc huấn luyện kíp lái một loại xe tăng mới và hiện đại như T-90 vốn đòi hỏi rất nhiều thời gian - thứ luôn luôn thiếu thốn trong thời chiến. Bên cạnh ý chí và quyết tâm chiến đấu, thì việc thiếu thuần thục trong khai thác sử dụng xe của tổ lái (do thời gian huấn luyện quá ngắn) cũng góp phần dẫn đến những thiệt hại của T-90.

Trong số các xe T-62 bị mất, cũng có đến 26 xe T-62M, là loại xe tăng T-62 hiện đại hóa với khả năng bắn tên lửa chống tăng (ATGM) qua nòng pháo, được trang bị hệ thống đo xa laser, kính ngắm ngày - đêm, giáp và động cơ cải tiến. Số T-62M này vốn nằm trong các tổng kho dự trữ, đã được Nga phá niêm cất để viện trợ gấp cho Syria hồi đầu năm 2017, nhằm thành lập Quân đoàn xung kích 5 - một đơn vị tình nguyện do các chuyên gia Nga huấn luyện và trang bị. Trong hoàn cảnh nguy cấp của tình hình chiến trường Syria khi đó, thì việc có ngay lập tức các xe T-62M mà kíp lái Syria đã quen thuộc, sẽ có giá trị hơn việc phải chờ huấn luyện kíp xe mới.

Về xe bọc thép bánh xích, tổn thất lên đến 532 xe, mà chủ yếu là loại BMP-1 (520 xe). Đây là loại xe chiến đấu bộ binh ra đời từ những năm 1960, đến nay đã trở nên lỗi thời. Bản thân xe có hỏa lực tương đối mạnh, với pháo nòng trơn 73mm 2A28 Grom, tên lửa chống tăng 9M14 Malyutka, cùng súng máy đồng trục PKT, nhưng thiết kế BMP-1 là loại xe dành cho học thuyết tác chiến bộ binh cơ giới kiểu Xô Viết, nên không còn phù hợp với một cuộc chiến tranh trong thế kỉ XXI như tại Syria: Pháo chính của xe có tốc độ bắn chậm hơn nhiều các pháo tự động hiện đại, tên lửa chống tăng phải đặt bên ngoài xe, chứ không thể bắn qua nòng, khiến các khí tài của xe BMP-1 tỏ ra yếu ớt trong một cuộc chiến tranh ở đô thị như Damascus hay Aleppo. Quan trọng nhất là vỏ giáp của xe quá mỏng, nơi dày nhất chỉ 33mm, chủ yếu chống được đạn trọng liên từ 12,7mm trở xuống. Trong bối cảnh tác chiến đô thị, hay ở các vùng địa hình hiểm trở, xe BMP-1 trở thành mồi ngon của các loại tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM), hay của các súng chống tăng cá nhân như RPG-7.

Tình hình có đôi chút khả quan hơn với xe BMP-2, khi chỉ có 12 chiếc bị mất, nhưng Syria cũng không sở hữu nhiều các xe này. Tính chung: Tổn thất của các xe chiến đấu bộ binh đã vượt trên 20% tổng số xe trong biên chế quân đội Syria trước chiến tranh.

Có thể nói: Trên một chiến trường dày đặc các loại hỏa khí chống tăng hiện đại như Syria, thì các xe BMP, vốn là xương sống của bộ binh cơ giới Syria, đã không làm tốt vai trò của mình. Và nếu như bộ binh bị bóc khỏi xe tăng, không bám sát được để tùng thiết xe tăng, thì đến lượt chính xe tăng sẽ trở thành mục tiêu của kẻ địch. Khi không có bộ binh tùng thiết, xe tăng với tầm quan sát hạn chế sẽ dễ bị bộ binh địch tiêu diệt.

Thực tế chiến trường đòi hỏi phải có các xe chiến đấu hộ tăng (BMPT), với giáp dày như xe tăng, và trang bị các pháo tự động bắn nhanh, súng phóng lựu liên thanh, cũng như các tên lửa chống tăng có điều khiển với tầm bắn xa, để “đặc trị” các xạ thủ chống tăng đối phương. BMPT giữ vai trò quan trọng của bộ binh cơ giới thế kỉ XXI, khắc phục tỉ lệ thương vong lớn của xe BMP.

Về xe bọc thép bánh lốp, do số lượng xe trong biên chế quân đội Syria còn ít, cũng như số xe trực tiếp tham chiến là không nhiều, nên tổn thất cũng chỉ ở mức vài chục xe.

Thống kê của Lost Armour cũng ghi nhận quân đội Syria để mất 38 tổ hợp pháo cao xạ tự hành 4 nòng ZSU-23-4 Shilka. Đây là loại khí tài có tốc độ bắn nhanh, thích hợp cho tác chiến đô thị, đã từng được quân đội Liên Xô sử dụng hiệu quả trên chiến trường Afghanistan. Dĩ nhiên, đây chỉ là giải pháp “giật gấu vá vai”, vì các xe này được thiết kế cho nhiệm vụ phòng không, nên giáp rất mỏng.

Các loại pháo tự hành xung kích như 2S1 Gvozdika (cỡ nòng 122mm) và 2S3 Akatsiya (cỡ nòng 152mm) cũng chịu tổn thất ở mức lần lượt là 36 và 3 xe. Đây là loại hỏa khí mạnh, có khả năng cơ động cao, làm nhiệm vụ chống công sự, chế áp bộ binh.

Thống kê này cũng chưa tính đến các xe máy công binh, công trình, các xe bọc thép của các lực lượng phòng hóa, thông tin, quân y, các xe vận tải bánh lốp không bọc giáp. Chỉ tính riêng loại xe BVP-1 và AMB-S, là phiên bản xe cứu thương của BMP-1 do Liên Xô và Tiệp Khắc sản xuất, cũng đã chịu tổn thất gần 50% trong số hơn 100 xe có trong biên chế.

Về máy bay chiến đấu, Syria cũng để mất 01 chiếc MiG-29, 11 chiếc MiG-23, 11 chiếc MiG-21, 04 chiếc Su-24, 12 chiếc Su-22, và khoảng từ 09-17 chiếc L-39 Albatros. Về trực thăng, Syria chịu tổn thất 02 chiếc Gazelle, 05 chiếc Mi-25, 16 chiếc Mi-17, và 09 chiếc Mi-8. Các máy bay này chủ yếu bị mất do sân bay bị chiếm, hoặc do bị hỏa lực phòng không tầm ngắn của quân nổi dậy bắn hạ, khi đang làm nhiệm vụ ném bom. Điều đáng nói, là mặc dù quân nổi dậy không sở hữu các hỏa khí phòng không tầm trung - xa, nhưng do thiếu các vũ khí dẫn đường với độ chính xác cao, nên không quân Syria vẫn phải dùng chiến thuật bổ nhào ném bom ở tầm gần, gây nhiều nguy hiểm cho máy bay.