Sau vụ nhà báo Khashoggi bị giết hại, những lời kêu gọi hạn chế bán vũ khí cho Arab Saudi càng gia tăng, đặc biệt ở châu Âu. Ngày 22/11, Đan Mạch và Phần Lan đã trở thành những quốc gia mới nhất đình chỉ các thỏa thuận bán vũ khí mới cho Arab Saudi. Bộ Ngoại giao Đan Mạch cho biết họ đang đóng băng các thỏa thuận mới vì cả vụ Khashoggi và Yemen. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Phần Lan chỉ đề cập đến Yemen. Phần Lan cũng cấm bán vũ khí cho Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất - một phần của liên minh do Arab Saudi dẫn đầu đang không kích Yemen.

Thông báo của Đan Mạch và Phần Lan được đưa ra hai ngày sau khi Đức nói rằng họ đã ngừng tất cả các chuyến hàng vũ khí cho vương quốc này.

Đan Mạch và Phần Lan không phải là nhà cung cấp vũ khí chính cho Arab Saudi nhưng Đức chắc chắn là một nhà cung cấp lớn. Không chỉ ngừng các giao dịch vũ khí mới cho Arab Saudi, Đức còn mở rộng lệnh cấm bao gồm cấm chuyển giao vũ khí thuộc các đơn đặt hàng hiện tại.

Vậy Arab Saudi mua vũ khí ở đâu?

Các giao dịch vũ khí thường được thực hiện bí mật hoặc công khai một phần nhỏ. Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) đã cố gắng theo dõi các giao dịch liên quan đến thỏa thuận mua bán vũ khí lớn, và một cơ sở dữ liệu hàng nhập khẩu vào Arab Saudi trong suốt thập niên qua của SIPRI cho thấy Mỹ là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho vương quốc này, tiếp theo là Anh, Pháp, Tây Ban Nha và Đức.

Tuy nhiên, hiện tại, nhiều nhà xuất khẩu vũ khí cho Saudi Arabia đã giảm đáng kể nguồn cung trong những năm gần đây. Ví dụ, năm 2016, Anh đã chuyển giao vũ khí trị giá 843 triệu USD cho Arab Saudi nhưng năm 2017 chỉ còn 436 triệu USD, theo SIPRI.

Vũ khí của Pháp bán sang Arab Saudi trị giá 174 triệu USD trong năm 2015 nhưng giảm xuống còn 91 triệu USD trong năm 2016 và 27 triệu USD vào năm 2017.

Giá trị xuất khẩu vũ khí của Tây Ban Nha sang Arab Saudi cũng giảm đáng kể trong khoảng thời gian đó, nhưng năm nay chính phủ Tây Ban Nha xác nhận sẽ tiến hành các thỏa thuận vũ khí trước đây đang bị đóng băng do áp lực từ các nhà sản xuất Tây Ban Nha.

Mỹ gom phần hụt đi từ các nước xuất khẩu vũ khí khác

Trong khi giá trị xuất khẩu vũ khí của nhiều nhà cung cấp lớn cho Arab Saudi bị giảm thì giá trị nhập khẩu vũ khí tổng thể của Arab Saudi lại tăng tới 38% trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến năm 2017.

Sự “lệch pha” đó gần như hoàn toàn là do sự tăng trưởng mạnh mẽ của các đơn hàng vũ khí Mỹ chuyển cho Arab Saudi. Trong thời gian đó, giá trị vũ khí nhập khẩu từ Mỹ vào Arab Saudi tăng gần gấp đôi, từ 1,8 tỷ USD lên 3,4 tỷ USD. Ngoài ra, trước khi quyết định ngừng bán vũ khí cho Arab Saudi, Đức cũng đã tăng số lượng xuất khẩu vũ khí sang vương quốc này từ 14 triệu USD lên 105 triệu USD.

Nhìn chung, không quốc gia nào có thể theo kịp Mỹ trong việc cung cấp vũ khí cho Arab Saudi. Ví dụ, trong 5 năm qua, Mỹ chiếm 61% giá trị vũ khí mà Arab Saudi nhập khẩu. Anh đứng thứ hai với 23%, Pháp đứng thứ ba với 4%. Những nước còn lại chiếm 12%.

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang tiếp tục giảm bán vũ khí cho Arab Saudi vì vụ Khashoggi, ngày 20/11, ông Trump tuyên bố việc hủy bỏ các hợp đồng vũ khí lớn với Arab Saudi là ngu xuẩn, và rằng "Nga và Trung Quốc sẽ là những người hưởng lợi khổng lồ" nếu Mỹ ngừng bán hàng.

Trung Quốc hiện đang cung cấp một số lượng không đáng kể vũ khí cho Arab Saudi nhưng dữ liệu SIPRI cho thấy các đơn hàng đang gia tăng. Nga cung cấp ít vũ khí cho Arab Saudi đến nỗi nó không có trong cơ sở dữ liệu của SIPRI.

"Nga đã cố gắng hết sức trong 10 đến 15 năm qua để thâm nhập vào thị trường vũ khí Arab Saudi nhưng không thành công. Arab Saudi mua súng trường Nga và có thể mua một số mặt hàng khác, nhưng những giao dịch như vậy rất nhỏ ", Pieter Wezeman, một nhà nghiên cứu cấp cao về chuyển giao vũ khí và chương trình chi tiêu quân sự của SIPRI cho biết.

"Trung Quốc đã xâm nhập đáng kể hơn vào thị trường vũ khí Arab Saudi, đặc biệt là bán máy bay không người lái có trang bị vũ trang. Các chi tiết không được rõ ràng và chúng tôi có thể đánh giá thấp vai trò của Trung Quốc với tư cách một nước xuất khẩu vũ khí sang Ả Rập Saudi. Nhưng Trung Quốc không thể nào tiến gần tới Mỹ, Anh hoặc thậm chí Pháp trong thị trường vũ khí Arab Saudi. Tuy nhiên, điểm cần lưu ý ở đây là Arab Saudi đang khai thác khả năng đa dạng hóa nguồn cung cấp của mình", ông Wezeman nói.