Đền Trần Thương là một trong 3 ngôi đền lớn của cả nước thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và các Bộ tướng có công trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông (năm 1285).

Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông thế kỷ thứ XIII, tại địa điểm đền Trần Thương, Quốc công Tiết chế Hưng Ðạo Ðại Vương Trần Quốc Tuấn đã đặt 6 kho lương thực với đội quân thường xuyên canh gác để phục vụ cho cuộc kháng chiến. Kể từ đó, cứ mỗi dịp đầu năm mới (vào đêm ngày 14, rạng sáng 15 tháng Giêng hàng năm), nhân dân nơi đây đều làm lễ phát lương để tưởng nhớ công lao các vị anh hùng đã có công dựng nước, giữ nước; đồng thời tuyên truyền giáo dục truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm với tinh thần “thực túc binh cường” của ông cha ta...

Đền Trần Thương không chỉ là nơi Trần Hưng Đạo chọn đặt kho lương trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ 2 (năm 1285), đền Trần Thương còn là nơi lưu giữ nhiều di vật, cổ vật, đồ thờ tự đẹp, có giá trị nghệ thuật và lịch sử cao, phong phú về thể loại, đa dạng về chất liệu như: hoành phi, câu đối, đại tự, ngai thờ, lục bình, ngai đá, rùa đá và đặc biệt là thanh kiếm bạc chỉ được đem ra thờ vào những ngày lễ hội quan trọng trong năm…

Với những giá trị về lịch sử, văn hóa đặc sắc, năm 1989 đền Trần Thương đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia. Ngày 23/12/2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định xếp hạng Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật đền Trần Thương là di tích Quốc gia đặc biệt.

Nghi lễ phát lương tại đền Trần Thương gồm ba phần: Phần thứ nhất là Lễ rước lương thảo từ kho lương vào trong đền làm lễ. Đi đầu đoàn rước là đội sư tử, dàn trống, chiêng, cờ ngũ sắc, bảy mâm lương thảo; tiếp theo là các đội tế của địa phương, đoàn đại biểu lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo tỉnh, huyện, nhân dân và du khách thập phương. Phần thứ hai là nghi lễ dành cho các đại biểu, lãnh đạo khách quý của quê hương như: lễ thắp nến, dâng hương. Phần thứ ba là rước lương thảo vào hậu cung làm mật lễ.

Sau các phần nghi lễ tâm linh quan trọng, đúng 23 giờ (tức giờ Tý ngày Rằm tháng Giêng năm Quý Mão 2023), lễ dâng hương, mở kho lương được diễn ra. Hàng vạn túi lương được phát cho nhân dân và du khách tại các điểm phát lương khu vực xung quanh đền Trần Thương và Miếu Thổ thần.

Theo Ban Quản lý di tích quốc gia đặc biệt đền Trần Thương, năm nay, việc tổ chức lễ hội được chính quyền huyện Lý Nhân giao hoàn toàn cho nhân dân địa phương tổ chức, với mong muốn lễ hội thực sự thuộc về nhân dân, do nhân dân tổ chức và hưởng thụ. Để đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân và du khách gần xa, Ban Tổ chức đã chuẩn bị 17 vạn túi lương và bố trí 19 điểm phát lương ngoài cổng đền để tránh ùn tắc.

Các túi lương được làm bằng vải điều, màu đỏ tượng trưng cho Hỏa, màu vàng của chữ tượng trưng cho Thổ, tượng trưng cho sự bền vững, ánh sáng văn minh của nền nông nghiệp. Bên trong túi lương là các loại ngũ cốc - sản vật của vùng quê Nhân Đạo, đó là gạo nếp cái hoa vàng, đậu tương, ngô đỏ… Theo quan niệm của người dân túi lương là lộc ban, cũng là lời nguyện của Đức Thánh Trần phù hộ cho một năm quốc thái dân an, một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà no ấm.

Lễ phát lương đền Trần Thương được tiến hành với những nghi thức truyền thống nguyện cầu cho một năm sung túc, no đủ, hạnh phúc cho mọi nhà. Lễ hội không chỉ thể hiện sự trân trọng, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa của địa phương, tưởng nhớ những cống hiến, hy sinh của các bậc tiền nhân trong sự nghiệp chống giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập, chủ quyền và xây dựng đất nước mà còn là mốc son quan trọng đánh dấu di sản văn hóa mãi trường tồn với lịch sử, với non sông gấm vóc Việt Nam; khẳng định những giá trị tiêu biểu, đặc sắc, những nét riêng của kho tàng văn hóa đã được các thế hệ người dân Hà Nam sáng tạo nên qua các thời kỳ lịch sử.

Lễ phát lương Đức Thánh Trần năm 2023 được tổ chức sau 3 năm gián đoạn do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, nên thu hút được đông đảo du khách gần xa về tham dự trong không khí vui tươi của những ngày đầu xuân Quý Mão.