Tham gia thảo luận, nhiều đại biểu Quốc hội cho biết, việc triển khai Nghị quyết nhận được sự đồng thuận của cử tri cũng như các cấp ủy Đảng ở địa phương, góp phần phát triển hạ tầng giao thông đường bộ kết nối các tỉnh Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ với khu vực và cả nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn cơ sở các nơi dự án đi qua, nhất là các khu vực vùng sâu, vùng xa, khu vực đặc biệt khó khăn, các an toàn khu. Tuy nhiên, đến năm 2022 đã quá thời hạn quy định gần hai năm nhưng vẫn còn một số hạng mục trong dự án chưa hoàn thành.

Một số đại biểu Quốc hội cho rằng, việc triển khai thực hiện dự án này không chỉ cần quyết tâm chính trị mà còn phải xác định thứ tự ưu tiên đầu tư, từ đó có cơ sở cân đối nguồn lực, ưu tiên nguồn vốn đầu tư giải quyết dứt điểm từng công trình giao thông lớn, trong đó có dự án đường Hồ Chí Minh.

Cơ bản đồng tình với Báo cáo của Chính phủ về tổng kết, đánh giá tổng thể việc thực hiện Nghị quyết 66/2013/QH13 của Quốc hội, đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng của Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải, các bộ, ngành có liên quan và các địa phương có dự án đi qua trong việc thực hiện dự án đường Hồ Chí Minh.

Theo đại biểu, công tác chuẩn bị đầu tư dự án được thực hiện đúng theo quy định pháp luật. Việc cắm mốc lộ giới đến nay đã hoàn thành toàn diện với 2.362 km, đạt 86,1%; 258 km tuyến nhánh, trong đó có một số dự án thành phần thực hiện vượt tiến độ so với yêu cầu của Quốc hội; hoàn thành 153 km cao tốc theo quy hoạch và đang chuẩn bị đầu tư tiếp 287 km cao tốc; vốn cân đối và bố trí vốn cho các dự án được 79.000 tỷ đồng, đạt 89,4%. Dự án cũng thu hút nhiều nguồn khác nhau, trong đó, vốn xã hội hóa đạt 10%. Các dự án đã hoàn thành cơ bản quyết toán xong, công tác quản lý, bảo trì, bảo vệ môi trường được thực hiện theo quy định của pháp luật.

Nêu tồn tại, đại biểu Tiến cho rằng, ở một số dự án thành phần, hạng mục giải phóng mặt bằng còn triển khai rất chậm; đến nay, vẫn còn một số dự án thành phần giải phóng mặt bằng chưa hoàn thành. Việc cắm mốc lộ giới chậm hai năm so với Nghị quyết. Tính đến năm 2020, tuyến đường Hồ Chí Minh chưa được thông tuyến từ Pác Bó (Cao Bằng) đến Đất Mũi (Cà Mau) với quy mô 2 làn xe; hiện còn hơn 270 km chưa được đầu tư thực hiện. Bên cạnh đó, vốn bố trí không đáp ứng yêu cầu tiến độ đầu tư; một số dự án thành phần còn chưa xác định vốn. Việc đầu tư chưa đồng bộ, một số dự án thành phần đã hoàn thành nhưng chưa được quyết toán. 

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do ý thức của người dân trong việc chấp hành các chính sách giải phóng mặt bằng chưa nghiêm. Cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp có dự án đi qua chưa chú trọng việc lãnh đạo, chỉ đạo đối với dự án này. Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành có liên quan chưa lường hết khó khăn, vướng mắc khi thực hiện dự án đường Hồ Chí Minh.

Đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét bố trí nguồn vốn để hoàn thành tuyến Cổ Tiết-Chợ Bến dài 87,5 km trong giai đoạn 2021-2025 với quy mô hai làn xe để đảm bảo đường Hồ Chí Minh được “khơi tuyến” trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Nhất trí cao với báo cáo của Chính phủ, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) khẳng định, đường Hồ Chí Minh là công trình giao thông quốc gia rất quan trọng, có ý nghĩa to lớn về mặt chính trị, kinh tế, an ninh-quốc phòng. Quốc hội khóa XI, khóa XIII đã ban hành hai nghị quyết về chủ trương đầu tư cho con đường quan trọng này. 

Đồng tình với một số nguyên nhân khách quan dẫn đến việc chậm trễ, chưa hoàn thành đầu tư theo kế hoạch như trong Báo cáo của Chính phủ, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé cho rằng, những lý do chủ quan làm ảnh hưởng rất lớn đến kế hoạch này. “Đây là con đường lịch sử, có ý nghĩa giáo dục truyền thống dân tộc. Quốc hội nhiều nhiệm kỳ ban hành nghị quyết song lại chưa thường xuyên theo dõi, giám sát thực hiện. Chính phủ, các bộ, ngành liên quan có kế hoạch thực hiện, bố trí vốn nhưng có vẻ như đã quên đi một thời gian về việc ưu tiên đặc biệt cho dự án này. Các địa phương có dự án đi qua chưa quyết liệt, quyết tâm kiến nghị Trung ương đầu tư hoàn thành các đoạn còn lại”, đại biểu nêu cụ thể nguyên nhân. 

Đại biểu cũng bày tỏ mong muốn tại kỳ họp này, Quốc hội quyết tâm, đồng thuận cao với nội dung Chính phủ trình xin tiếp tục đầu tư, thống nhất đưa nội dung này vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 3, Quốc hội XV để làm cơ sở cho Chính phủ chỉ đạo thực hiện. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Chính phủ giải trình rõ nguồn lực đầu tư, thời hạn bố trí vốn để dự án này không lỡ nhịp một lần nữa. Cùng với đó, có kế hoạch duy tu, sửa chữa, nâng cấp đường Hồ Chí Minh trùng với một số quốc lộ khác đã xuống cấp hoặc những đoạn đường được đầu tư trước đó để con đường này phát huy hơn nữa hiệu quả trong nhiệm vụ mở đường cho kinh tế phát triển.

Cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể đã giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu đối với việc thực hiện Nghị quyết 66/2013/QH13.