Ô nhiễm nước tại đập dâng Ngàn Trươi: Nguyên nhân do mỏ sắt và lòng hồ

Chiều 8/8, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức họp nghe báo cáo nguyên nhân gây ra hiện tượng ô nhiễm nguồn nước, nước chuyển màu tại hệ thống thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang (đóng trên địa bàn huyện Vũ Quang – Hà Tĩnh), thời gian vừa qua gây xôn xao dư luận.

Ô nhiễm xuất phát từ lòng hồ Ngàn Trươi… vì thực vật bị ngâm và hàm lượng sắt cao

Theo báo cáo của Tổ công tác liên ngành về kết quả quan trắc, phân tích mẫu nước tại công trình thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang: Từ năm 2016 đến quý II/2019, hàm lượng sắt trong nước cao, vượt giới hạn cho phép từ 1,26 – 2,2 lần.

Đến thời điểm tháng 7/2019, hàm lượng sắt cao hơn mức bình thường. Hàm lượng sắt cao nhất tại thời điểm này tập trung ở tầng đáy hồ Ngàn Trươi và lòng dẫn đập dâng Vũ Quang. Các chỉ tiêu khác cũng có nhiều biến động, nhưng cơ bản nằm trong giới hạn cho phép ở cột B1, QCVN 08-MT:2015/BTNMT.

Theo nhận định, đánh giá ban đầu của Tổ công tác liên ngành, về nguyên nhân hàm lượng sắt cao vượt giá trị giới hạn trong các đợt lấy mẫu, cho thấy, khu vực vùng lòng hồ Ngàn Trươi là vùng đất chứa nhiều quặng Pirit (FeS2), trong điều kiện yếm khí thì các vi sinh vật yếm khí sẽ chuyển hóa sắt tồn tại trong đất, xác thực vật thành dạng Fe (II) hòa tan trong nước.

Nước xả từ vùng đáy hồ Ngàn Trươi ra đập dâng chứa nhiều Fe dạng hòa tan khi vào đập dâng tiếp xúc nhiều với ô xi trong nước, trong không khí thì sẽ chuyển hóa thành Fe (III) bền, hydroxit và một số muối Fe (III) hầu hết không tan, một phần kết tủa bám lên 2 bờ của đập, kênh dẫn và lắng xuống lòng đập có màu cam, đỏ, nâu, xỉn, phần còn lại là các muối và phức tan trong nước.

Tại khu vực khe Trươi, do đặc điểm của rừng Vũ Quang có nhiều sắt, xung quanh công trình thủy lợi Ngàn Trươi có đến 6 mỏ quặng sắt, khi có mưa mang theo sắt chảy về Hói Trươi, chảy xuống đập dâng.

Nhận định về nguyên nhân nước có màu, mùi hôi tanh, do khu vực lòng hồ Ngàn Trươi có nhiều xác thực vật đang bị phân hủy yếm khí nên nước ở tầng đáy có chứa nhiều hợp chất hữu cơ. Các hợp chất hữu cơ trong nước tầng đáy lòng hồ Ngàn Trươi chủ yếu là các hợp chất hữu cơ bền, khó phân hủy bằng sinh học và hóa học... đây cũng là 1 trong những nguyên nhân làm nước đập dâng có màu.

Mùi tanh hôi là do khí sinh ra trong quá trình phân hủy yếm khí ở tầng đáy như sunfua, amoniac… ở điều kiện pH thấp, tồn tại ở dạng ion hòa tan, khi chuyển qua đập dâng do điều kiện (pH, DO tăng cao) nên chuyển sang dạng khí sufua, amoniac hòa tan trong nước, khi nhiệt độ tăng thì bay hơi và phát tán vào môi trường không khí, gây mùi.

Có mặt tại cuộc họp, Giáo sư, Tiến sỹ Hà Văn Khối (Trường Đại học Thủy lợi) cho rằng, nguồn nước gây đổi màu là chủ yếu do Fe (III), và nguồn sắt thiên về xuất phát từ đống quặng sắt của Nhà máy quặng sắt Vũ Quang bên dòng Khe Trươi. Thời gian tới cần tập trung quan sát tại khu vực này.

Về nguyên nhân nước gây mùi hôi tanh, theo GS.TS Hà Văn Khối, tất cả các hồ đập thủy lợi trong giai đoạn đầu tích nước đều có hiện tượng này, và sẽ giảm dần theo thời gian.

Trong khi đó, theo nhận định của ông Nguyễn Quang Thịnh – Giám đốc Ban quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 4, có thể có nhiều tác nhân gây ra nguồn nước đổi màu, trong đó sắt là 1 trong những tác nhân chính.

Cụ thể ông Thịnh cho rằng: Hiện trong khu vực còn có Nhà máy sắt Vũ Quang đang tồn hơn 8 vạn tấn quặng sắt đã được khai thác, chế biến, đang phơi mưa, phơi nắng. Mỗi khi có mưa lớn, các chất sắt, mùn rỉ sét trong đống quặng này sẽ theo Khe Trươi chảy xuống đập dâng Vũ Quang.

Còn về mùi hôi thối, ông Thịnh cho rằng xuất phát do ô nhiễm hữu cơ. Quá trình ban đầu tích nước, mùn thực vật trong lòng hồ bị phân hủy. Cái này là không thể tránh khỏi trong quá trình tích nước ban đầu và mùi hôi sẽ giảm dần theo thời gian...

“Thực tế đến nay, cây trồng và thủy sinh vẫn sinh trưởng bình thường, không thấy hiện tượng cá hay sinh vật sống trong nước chết. Vì vậy, cần tuyên truyền cho nhân dân yên tâm”, ông Thịnh nói.

Nguồn nước không ảnh hưởng đến tưới tiêu hệ sinh thái và sinh hoạt

Một vấn đề khác được người dân sống trên địa bàn đặc biệt quan tâm đó là về chất lượng nước có làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân và cây trồng, vật nuôi?

Theo kết quả kiểm tra của Tổ công tác liên ngành, trong khu vực sử dụng nguồn nước của hệ thống thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang, cây trồng đang sinh trưởng bình thường, không thấy hiện tượng cá chết.

Cũng theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (Sở Y tế Hà Tĩnh), kết quả xét nghiệm chất lượng nước (lấy 3 mẫu nước) tại Nhà máy nước Vũ Quang cho thấy, 26 chỉ tiêu hóa lý và vi sinh thuộc mức độ A và mức độ B theo QCVN01:2009/BYT. Trong kết quả xét nghiệm 3 mẫu thì chỉ có chỉ tiêu Clo dư là không đạt theo tiêu chuẩn quy định tại QCVN01:2009/BYT.

Qua kết quả phân tích của Trung tâm Phân tích và Chuyển giao công nghệ môi trường (Viện Môi trường nông nghiệp – Bộ NN&PTNT) cho thấy, các yếu tố môi trường trong nước đều nằm trong ngưỡng cho phép, trừ Fe có hàm lượng cao hơn so với quy định. Tuy nhiên, cũng chưa thấy có dấu hiệu bất thường nào ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của cây trồng và thủy sản.

Kết luận cuộc họp, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh Lê Đình Sơn cho rằng, kết luận bước đầu đã chỉ ra nguyên nhân chính khiến nước đổi màu là do Fe (III); và có sự liên quan của tác động biến đổi khí hậu.

Chỉ số chất lơ lửng vượt ngưỡng qui định. Ngoài ra, các chỉ số khác cơ bản đang trong ngưỡng cho phép.

Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh yêu cầu tiếp tục quan trắc, lấy mẫu làm đảm bảo khách quan, khoa học, chính xác, kịp thời; mời tham vấn chuyên gia (thống nhất giữa Bộ NN&PTNT với tỉnh).

Đồng thời đề nghị Sở NN&PTNT cho mở nước tưới sản xuất bình thường, lấy mẫu lúa so sánh, đối chứng với các vùng tưới khác, tiếp tục kiểm tra sự ảnh hưởng đối với gia súc, gia cầm; Sở Y tế tiếp tục theo dõi, quan trắc chất lượng nước sinh hoạt.

Tuy nhiên, buổi họp kết thúc mà không đề cập cụ thể về trách nhiệm để xảy ra sự ô nhiễm nguồn nước đập dâng Ngàn Trươi – Cẩm Trang thuộc về ai?

 Link gốc: https://baosuckhoecongdong.vn/-nguyen-nhan-o-nhiem-nuoc-ngan-truoi-do-mo-sat-va-long-ho-131559.html