Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần (thuộc Viện Các khoa học Trái đất) vừa phát đi thông báo về hai trận động đất mới ghi nhận tại Quảng Nam và Kon Tum. Theo đó, vào lúc 4h37 ngày 4/6, một trận động đất có độ lớn 3.0 được ghi nhận tại huyện Nam Trà My (Quảng Nam), ở độ sâu chấn tiêu khoảng 8,1km. Cơ quan chuyên môn đánh giá mức rủi ro thiên tai ở cấp 0.

Tiếp đó, lúc 7h30 sáng cùng ngày, một trận động đất khác mạnh 3.3 độ xảy ra tại khu vực huyện Kon Plông (Kon Tum), cũng ở độ sâu khoảng 8,1km. Hiện Trung tâm vẫn đang theo dõi diễn biến tiếp theo của trận động đất này.

Như vậy, trong ba ngày liên tiếp (2, 3 và 4/6), tổng cộng 10 trận động đất đã xảy ra tại Quảng Nam và Kon Tum, trong đó mỗi ngày ghi nhận 4 trận vào 2 và 3/6, và thêm 2 trận sáng 4/6.

Cả Quảng Nam và Kon Tum được biết đến là những khu vực thường xuyên xảy ra động đất kích thích – loại động đất có nguyên nhân liên quan đến các hoạt động của con người, đặc biệt là quá trình tích nước ở các hồ thủy điện.

Tại Quảng Nam, hiện tượng này bắt đầu từ năm 2012, sau khi hồ chứa thủy điện Sông Tranh 2 bắt đầu tích nước. Từ đó đến nay, hàng nghìn trận động đất đã được ghi nhận, với cường độ lớn nhất lên tới 4.7 độ, gây rung lắc rõ rệt ở khu vực rộng lớn quanh huyện Bắc Trà My và Nam Trà My.

Trong khi đó, tại huyện Kon Plông (Kon Tum), động đất bắt đầu gia tăng rõ rệt kể từ tháng 4/2021, thời điểm hồ thủy điện Thượng Kon Tum đi vào giai đoạn tích nước. Khu vực vốn từng được xem là yên tĩnh về mặt địa chấn, nay đã ghi nhận hàng trăm trận động đất, với trận mạnh nhất đạt 5.0 độ, gây ảnh hưởng đến cả vùng Tây Nguyên và duyên hải miền Trung.

Theo PGS.TS Cao Đình Triều – nguyên Phó Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu (nay là Viện Các khoa học Trái đất), khu vực Kon Tum và thủy điện Sông Tranh 2 đều nằm trên đới đứt gãy Rào Quán – A Lưới, vốn được xem là một trong những đứt gãy mạnh, kéo dài từ Lào, xuyên qua Thừa Thiên – Huế tới Bình Định. Đây là cơ sở để lý giải vì sao các vùng này dễ xảy ra động đất khi có hoạt động kích thích như tích nước hồ chứa.

Chuyên gia nhận định rằng các trận động đất kích thích sẽ chưa dừng lại, thậm chí có thể tiếp tục tăng nếu quá trình tích nước vẫn tiếp diễn mà không có biện pháp kiểm soát và giám sát khoa học phù hợp.

Trong nỗ lực nhận diện rõ mối liên hệ giữa tích nước và động đất, các nhà nghiên cứu thuộc Viện Các Khoa học Trái đất (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) mới đây đã triển khai ứng dụng trí tuệ nhân tạo kết hợp phương pháp thống kê hiện đại để phân tích động đất khu vực hồ chứa thủy điện Lai Châu. Kết quả cho thấy công nghệ này giúp xác định vùng nguy cơ, quy luật hoạt động và nguồn phát sinh động đất một cách chính xác hơn.

Từ nghiên cứu ban đầu này, nhóm chuyên gia đề xuất nhân rộng mô hình sang các khu vực đang chịu ảnh hưởng tương tự như Kon Tum và Quảng Nam. Việc ứng dụng công nghệ mới không chỉ hỗ trợ cảnh báo sớm mà còn giúp cơ quan chức năng vận hành hồ chứa một cách chủ động, giảm thiểu rủi ro cho cộng đồng dân cư sống quanh khu vực có nguy cơ động đất.