Sau khi giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu bị bắt ở Canada theo yêu cầu của Mỹ, Trung Quốc đã quyết liệt gây sức ép với Canada nhưng lại tỏ ra nhã nhặn với Mỹ. Bắc Kinh cũng không hề liên hệ sự việc với cuộc chiến thương mại dù lệnh bắt giữ và dẫn độ bà Mạnh là do một tòa án quận ở New York đưa ra.

Tòa án này yêu cầu chính quyền Canada bắt giữ và dẫn độ bà Mạnh tới Mỹ với cáo buộc che đậy các liên kết của Huawei với một công ty cung cấp thiết bị cho Iran, vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ.

Tối 8/12, Thứ trưởng ngoại giao của Trung Quốc Le Yucheng đã triệu tập Đại sứ Canada John McCallum để “phản đối mạnh mẽ” và chính thức yêu cầu trả tự do cho bà Mạnh.

Nhiều cơ quan truyền thông chính thức của Trung Quốc như hãng thông tấn Tân Hoa Xã, cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc, Nhân dân Nhật báo, cũng như Thời báo Hoàn Cầu đã cùng tham gia “dàn hợp xướng” lên án vụ bắt giữ  bà Mạnh của Canada và cùng lên tiếng cảnh báo Canada sẽ hứng hậu quả nghiêm trọng nếu không ngay lập tức thả bà.

Tối 9/12, Trung Quốc triệu tập Đại sứ Mỹ và cũng “phản đối mạnh mẽ”. Bộ Ngoại giao Trung Quốc yêu cầu Mỹ rút lệnh bắt giữ đối với bà Mạnh nhưng họ không đe dọa về hậu quả nghiêm trọng như đã làm với Canada. Thay vào đó, ông Le nói với Đại sứ Terry Branstad rằng Trung Quốc sẽ phản ứng thêm tùy theo cách ứng xử của Mỹ.

Bà mạnh bị bắt vào ngày 1/12, đúng ngày diễn ra cuộc gặp giữa ông Donald Trump và ông Tập Cận Bình ở Argentina khi hai lãnh đạo cùng đồng ý “đình chiến” cuộc chiến tranh thương mại.

Wang Yiwei, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Renmin Trung Quốc, cho rằng một phe phái ở Washington đã thúc đẩy hành động đó nhằm phá hoại các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra giữa Trung Quốc và Mỹ.

Ông Wang lập luận rằng Trung Quốc sẽ không khôn ngoan nếu để vụ việc làm tổn hại thỏa thuận đã đạt được giữa ông Trump và ông Tập.

“Chúng ta phải nhận thức đầy đủ về bức tranh lớn và biết ưu tiên hàng đầu của chúng ta là gì”, ông Wang nói. “Các cuộc đàm phán thương mại đã được thống nhất giữa các nhà lãnh đạo cao nhất không nên bị gián đoạn”.

Có lẽ chính vì vậy, Bộ ngoại giao và Bộ thương mại của Trung Quốc chưa từng đề cập sự liên quan giữa vụ bắt giữ bà Mạnh và các cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Trung.

Trái ngược với những cảnh báo và những lời đe dọa nhắm vào Canada, Bắc Kinh đã đưa ra một lưu ý tích cực và đầy hy vọng về các cuộc đàm phán thương mại. Ngày 11/12, Bộ Thương mại Trung Quốc thông báo Phó Thủ tướng Lưu Hạc của nước này đã có cuộc điện đàm với Bộ trưởng Tài chính Mỹ  Steven Mnuchin và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer bất chấp việc bà Mạnh đang phải chật vật để xin được tại ngoại.

Chen Fengying, một nhà nghiên cứu cao cấp của Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc, cho biết không cần phải liên kết trường hợp của bà Mạnh với các cuộc đàm phán thương mại, bởi sự việc của bà Mạnh sẽ được giải quyết tốt hơn thông qua các kênh ngoại giao.

Theo ông, Bắc Kinh không nên làm cho các vấn đề kinh tế trở nên phức tạp. Ông cho rằng nếu được thêm vào chương trình nghị sự trong các cuộc đàm phán thương mại thì vụ bắt giữ bà Mạnh có thể trở thành một áp lực khác buộc Bắc Kinh phải nhượng bộ.

Ngày 9/12, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer cũng nói rằng các cuộc đàm phán Mỹ - Trung không nên bị ảnh hưởng bởi vụ bắt giữ gây tranh cãi.

“Đây là một vấn đề tư pháp hình sự. Nó hoàn toàn tách biệt với bất cứ điều gì tôi đang làm hoặc bất cứ điều gì mà những người làm chính sách thương mại trong chính quyền đang tiến hành”, ông Light Lighthizer trả lời phỏng vấn CBS.

Trong khi đó, Bắc Kinh đang tiếp tục gây áp lực đối với Canada.

Một bài xã luận của Thời báo Hoàn cầu xuất bản ngày 9/12 cho biết: “Vụ việc không phục vụ lợi ích quốc gia của Canada nếu nước này có ý định lấy lòng Mỹ bằng cách đối xử bất công với bà Mạnh. Nếu bà Mạnh bị từ chối tại ngoại và bị dẫn độ về Mỹ, Canada sẽ nhận được lòng biết ơn tối thiểu từ Mỹ  nhưng sẽ đối mặt với sự phản đối tối đa từ Trung Quốc”.

“Người Trung Quốc sẽ nghiêm túc xử lý vấn đề này và sẽ yêu cầu chính phủ Trung Quốc áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với Canada. Lợi ích công của Canada chắc chắn sẽ bị suy giảm nếu quan hệ Trung - Canada có nguy cơ thụt lùi rất đáng kể”, tờ này cảnh báo.

Tuy nhiên, Roland Paris, cựu cố vấn chính sách đối ngoại của Thủ tướng Canada Justin Trudeau, cho rằng những áp lực của Bắc Kinh đối với Ottawa có thể không hiệu quả bởi tòa án Canada độc lập. “Việc gây áp lực cho chính phủ Canada không hiệu quả bởi thẩm phán mới là người đưa ra quyết định”, ông nói.

Shi Yinhong, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ của Đại học Renmin và là cố vấn cho Hội đồng Nhà nước cho biết rất ít khả năng Canada sẽ vì áp lực từ Bắc Kinh mà thả bà Mạnh. “Nếu Trung Quốc đáp trả Canada, sẽ có một số khiếu nại trong thế giới phương Tây về lý do tại sao Trung Quốc không có hành động tương tự với Mỹ”, ông nói.

Trong khi đó, ông Henry Chan Hing Lee, một trợ lý tại Viện Đông Á của Đại học Quốc gia Singapore, nói rằng trong khi các nhóm bảo thủ ở Mỹ muốn sử dụng vụ việc Huawei và an ninh quốc gia để thúc đẩy lập trường cứng rắn hơn với Bắc Kinh, các thành phần theo chủ nghĩa dân tộc ở Trung Quốc cũng đang gây áp lực tương tự để ngăn chặn một thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung.

“Các nhà chức trách nên rất cẩn thận trong việc xử lý tình huống cực kỳ phức tạp này. Sẽ rắc rối hơn nếu cuộc đối đầu với Washington kéo dài”, ông nói.