Bạn biết được bao nhiêu về Lễ hội Halloween? (Kỳ 1)

Lễ hội Halloween có xuất phát điểm như một kỳ nghỉ thu hoạch ở Ireland, được truyền bá từ những người nhập cư, rồi trở thành một lễ tưởng niệm người đã khuất dành cho trẻ em. Và cuối cùng, nó đã phát triển nhanh chóng ở Mỹ và trở thành một ngày lễ luôn được mong đợi vào mỗi năm, trong vài thập kỷ qua.

Nguồn gốc của Lễ hội Halloween

Nguồn gốc của Lễ hội Halloween bao phủ bởi một màn sương lịch sử dày đặc. Nhà sử học của Đại học York tại Canada, và cũng là tác giả của cuốn sách "Halloween: From Pagan Ritual to Party Night", ông Nicholas Rogers, đã làm rõ hơn về ngày này. Ông cho biết: “Rất nhiều học giả cho rằng ngày này có liên quan tới lễ hội Pagan (Ngoại đạo) được gọi là “Samhain”, được tổ chức vào những ngày quanh mồng 1 tháng 11”. Từ này được phát âm là “Sowen”, có nghĩa là “cuối mùa hè”, đây là cụm từ có liên quan tới cái chết.

“Hãy hiểu nó theo một cách huyền diệu nhất có thể. Samhain là một ngày mà những linh hồn, hoặc thế lực siêu nhiên có thể thoát khỏi vùng nông thôn. Họ vượt qua cả những ngọn đồi và tàn phá mùa màng. Những người này thường đã trải qua một cách chết bất thường”, Rogers cho biết.

Tuy nhiên, một số sử gia cũng từng tranh cãi với nhau về nguyên nhân trực tiếp vì sao ngày Lễ hội Halloween có liên quan mật thiết tới lễ Samhain. Không có mấy người thực sự nắm rõ cách thức tổ chức Samhain như thế nào.

Rogers cho biết: “Theo lịch sử, những gì mà chúng ta biết về kỳ nghỉ ngoại đạo này thường khá ít ỏi và mơ hồ. Người La Mã có xu hướng truyền bá những câu chuyện khó tin về những người ngoại đạo, những kẻ man rợ sống ở phương bắc. Họ thầm thì về sự hy sinh của con người và những câu chuyện này đôi khi bị các nhà truyền giáo theo thuyết hiện đại cho là tà ác. Và họ không thích Lễ hội Halloween chút nào”.

Tuy vậy, hầu hết những phong tục truyền thống liên quan tới Halloween như đeo mặt lạ và gõ cửa nhà hàng xóm, có thể bắt nguồn từ ngày lễ Hallowtide của người Kito giáo. Hay còn gọi là Hallowmas. Ngày này bao gồm: Đêm Các Thánh, Ngày của các Thánh và các Linh hồn. Và đây là thời gian để họ cầu nguyện cho linh hồn người chết.

Tại sao Lễ hội Halloween rơi vào ngày 31 tháng 10?

Trong quá khứ, ngày Samhain thường diễn ra vào khoảng giữa của hai mùa thu và đông. Đó cũng là mốc đánh dấu ngày đen tối của nửa thứ hai, cũng là nửa còn lại của năm Celtic (Xen-tơ). Theo lịch hiện đại thông dụng, thời điểm này tương ứng với ngày 31/10 và ngày 1/11.

Những ngày nghỉ của Hallowtide thường có sự thay đổi nhẹ theo lịch Thiên chúa cổ. Vào khoảng năm 750, Đức Giáo hoàng Gregory III đã tổ chức Ngày Các Thánh cho đến tận mồng 1/11. Như vậy, Đêm Thiêng Hallow sẽ rơi vào ngày 31/10. Đây cũng được xem là một chủ ý của nhà Thờ để lựa chọn Đêm Thiêng Hallow trùng với Lễ kỷ niệm ngoại giáo Samhain. Điều này cũng tương tự như cách chọn này Giáng sinh trùng với Lễ kỷ niệm Mùa Đông.

Lễ hội Halloween tới Bắc Mỹ bằng cách nào?

Lễ hội Halloween đã đến với nước Mỹ và Canada nhờ những người di cư của dân tộc Celtic vào thế kỷ 19. Chính nạn đói khoai tây của nước Ireland đã đưa những người nhập cư này vào bờ biển Bắc Mỹ. Và cũng từ đó, Lễ hội Halloween, vốn không có gì kỳ dị hay to tát, đã bị xem như một văn hóa kỳ quặc mang tính sắc tộc.

“Mọi người nghĩ rằng lễ hội này của người Celtic sẽ dần bị lùi vào dĩ vãng. Nhưng những gì đã xảy ra thậm chí còn ngược lại hoàn toàn. Lễ hội này đã hòa nhập vào văn hóa Mỹ nhờ những người không hề thuộc tộc Celtic, và Halloween đã trở thành một lễ hội mang tính lục địa, không chỉ còn là một ngày lễ bé nhỏ của một dân tộc thiểu số nữa”, Rogers cho biết.

Trong nửa sau của những năm 1800, Lễ hội Halloween đã có một “vị thế” nhất định, được xem là một trong những ngày lễ thông tục và huyên náo nhất trong năm. Nhà sử học Rogers cho biết, mặt nạ, trang phục và những trò lừa giật gân là những điều thường thấy trong dịp lễ này. Và cả những bữa tiệc liên hoan dành cho ngày đặc biệt này nữa.

Năm 1785, bài thơ mang tên “Halloween” của một nhà thơ người Scotland, Robert Burns, đã mô tả rõ nét những trò chơi tâm linh huyền bí thường được chơi vào Lễ hội Halloween. Điển hình là trò nhúng tay áo của ai đó vào một dòng suối rồi treo nó lên và đợi khô. Sau đó, vào khoảng giữa đêm, hiện thân của người bạn đời trong tương lai của người đó sẽ xuất hiện. Anh ta (cô ta) sẽ dùng chiếc tay áo ướt đó để chỉ thẳng về phía đám cháy.

Vào những năm 1920, các ngân hàng và doanh nghiệp cũng bắt đầu tổ chức Lễ hội Halloween với nhiều những hoạt tiết trang trí và quảng cáo đặc sắc. Từ thời điểm này, Lễ hội Halloween bắt đầu trở nên thương mại hóa. Người ta bán nhiều sản phẩm liên quan tới ngày lễ này hơn, như sách hướng dẫn trang trí, đồ trang trí, trang phục, vv… Tuy nhiên, trang phục hóa trang đến ngày nay vẫn là một trong những thứ người ta thường tự làm, như truyền thống.

Lễ hội Halloween đã thay đổi qua thời gian như thế nào?

Vào khoảng đầu những năm 1900, Lễ hội Halloween đã gây ra khá nhiều tranh cãi. Theo lời của Lesley Bannatyne, tác giả của nhiều bài viết về lễ hội ma quỷ, là nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, cho biết nguyên nhân của những vụ tranh cãi là do những trò đùa vào ngày này đôi khi vượt quá tầm kiểm soát, ít nhất là đối với những nhà chức trách của địa phương.

“Một vài thành phố trong đó có Los Angeles, từng phải thuê hàng trăm cảnh sát vào đêm diễn ra Lễ hội Halloween để theo dõi và cầm chừng những kẻ phá hoại trong những năm 1920. Ở Chiacago vào thời điểm này, các nhà lãnh đạo dân sự đã phải tặng 100.000 vé xem phim miễn phí với hy vọng rằng, những đứa trẻ sẽ không quậy tung mọi thứ trong thành phố”.

Halloween đã trở thành một lễ hội hết sức hỗn loạn đối với những người lớn vào năm 1950. Tổng thống Mỹ, Harry Truman thậm chí đã  đã cố gắng đổi tên ngày Halloween thành ngày “Youth Honor Day” (Ngày Thanh niên Danh dự). Trong những ngày này, người lớn cũng hóa trang y hệt như trẻ em, cổ vũ nhiệt tình với những hành động hù dọa.

“Trick or Treat” – “Cho kẹo hoặc bị ghẹo” đã trở thành câu nói bất hủ trong ngày lễ này, bắt đầu vào khoảng năm 1950 – 1960, khi những đứa trẻ đi gõ cửa từng nhà để xin kẹo.

Vào thập kỷ 60 – 70, tính thương mại hóa của Lễ hội Halloween diễn ra một cách ngày càng rõ rệt. Các cửa hàng bắt đầu bán trang phục và bánh kẹo trước ngày 31/10. Các quán rượu, quán bar, nhà hàng đua nhau tận dụng ngày lễ Halloween để tung ra các chương trình khuyến mãi lớn.

“Lễ hội Halloween dần trở thành một kỳ nghỉ mang tính phân tách và thương mại hóa cao, dành cho cả trẻ con lẫn người lớn”, giáo sư Rogers cho biết.