Mỹ cân nhắc các biện pháp trừng phạt chặt chẽ hơn đối với xuất khẩu dầu khí của Iran

Các nguồn tin của Mỹ chỉ ra rằng chính quyền Biden có thể sớm áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc hơn đối với Iran. Một động thái như vậy sẽ thể hiện sự thay đổi rõ rệt so với việc nối lại quan hệ gần đây giữa Washington với Tehran.

Trong vài tháng qua, ngày càng nhiều nhà bình luận ở Washington chỉ trích quyết định của chính quyền Biden giải phóng 6 tỷ USD tài sản bị phong tỏa của Iran như một phần của cuộc trao đổi tù nhân. Trong khi những lời kêu gọi hành động trước đây ít nhận được phản hồi, các sự kiện như hành động của Hamas vào ngày 7/10, cuộc xung đột đang diễn ra giữa Israel và Hamas, cũng như niềm tin rộng rãi rằng Iran và các đồng minh của nước này đang gây bất ổn ở Trung Đông đã tiếp thêm sinh lực cho những người ủng hộ các biện pháp trừng phạt đối với Iran.

Với những cáo buộc các sĩ quan cấp cao của IRGC hỗ trợ các cuộc tấn công của lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Yemen, Iraq, Syria và Lebanon nhằm vào quân nhân và dân thường Mỹ, lời biện minh cho việc giải phóng tiền cho Iran ngày càng trở nên khó khăn. Hơn nữa, sự ủng hộ vững chắc của nhà lãnh đạo tôn giáo Iran Khamenei và Tổng thống Raisi dành cho Hamas cũng như những lời đe dọa can dự trực tiếp nếu xung đột kéo dài sang Lebanon đang buộc Washington phải đánh giá lại lập trường của mình. Các nhà phân tích kỳ vọng rằng các biện pháp trừng phạt mới có thể sớm được áp dụng đối với Iran, tập trung vào hoạt động xuất khẩu dầu khí bất hợp pháp của nước này.

Việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới hoặc thậm chí nghiêm ngặt hơn đối với lĩnh vực hydrocarbon và xuất khẩu của Iran sẽ có tác động đáng kể. Cán cân cung cầu hiện tại đang bị thắt chặt và cả OPEC cũng như các chuyên gia khác đều dự đoán nhu cầu sẽ tiếp tục tăng trưởng. Nếu tất cả các yếu tố khác không đổi, điều này sẽ dẫn đến giá tăng vọt, có khả năng đẩy giá lên cao hơn mốc 100-110 USD/thùng.

Lý do chính khiến tình trạng hoảng loạn không lan rộng là do OPEC+ quyết định cắt giảm sản lượng vài triệu thùng mỗi ngày. Do đó, năng lực khai thác dự phòng toàn cầu ở mức khoảng 5 triệu thùng/ngày, chủ yếu do các quốc gia như Ả Rập Xê-út, Nga và UAE nắm giữ. Việc kéo dài thời gian cắt giảm sản lượng của OPEC+ có thể mang lại lợi ích cho các nhà nhập khẩu và ổn định giá dầu trong phạm vi mong muốn.

Một lệnh trừng phạt mới sẽ gây gánh nặng đáng kể cho chính phủ Iran bằng cách tước đi nguồn thu chính của nước này thông qua doanh số bán hydrocarbon. Việc thực thi các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc trên toàn cầu có thể sẽ gây áp lực buộc Iran phải đáp ứng các yêu cầu khác, đặc biệt là kiềm chế can thiệp vào cuộc xung đột Israel - Hamas và Hezbollah.

Một số người lập luận rằng việc đặt ra các hạn chế tài chính đối với Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) có thể là một bước thụt lùi nghiêm trọng và không nên đánh giá thấp. Đồng thời, các biện pháp trừng phạt mới có thể làm gián đoạn hoặc thậm chí cắt đứt mối quan hệ tài chính giữa Iran và các nước ủy nhiệm trong khu vực, một động thái mà nhiều quốc gia Ả Rập sẽ hoan nghênh.

Một số phân tích cho thấy, cách tiếp cận trừng phạt mới nhiều khả năng tập trung vào việc thực thi đầy đủ các biện pháp trừng phạt hiện có, đặc biệt là những biện pháp nhắm vào khách hàng chính của Iran ở châu Á. Cho đến nay, Mỹ đã cấp quyền miễn trừ đối với hầu hết hàng xuất khẩu của Iran sang Trung Quốc và Ấn Độ, mang lại cho Tehran một huyết mạch tài chính quan trọng. Bằng cách gây áp lực lên Ấn Độ và Trung Quốc, Washington có thể đạt được nhiều mục tiêu cùng lúc: giảm doanh thu của Iran, buộc các nước châu Á tuân thủ chỉ thị của Mỹ và thúc đẩy họ tìm kiếm các nguồn cung cấp thay thế, qua đó có khả năng thúc đẩy doanh số bán hydrocarbon của Mỹ.

Các quốc gia Ả Rập, đặc biệt là Ả Rập Xê-út và UAE, có thể công khai giữ thái độ trung lập trước sáng kiến như vậy của Mỹ. Tuy nhiên, đằng sau cánh cửa đóng kín, chắc chắn sẽ có sự hài lòng nào đó. Việc làm suy yếu Iran - ngay cả khi quan hệ ngoại giao được khôi phục - sẽ không bị coi là tiêu cực, và khả năng nguồn tài trợ cho lực lượng dân quân Iran trong khu vực bị gián đoạn sẽ là một diễn biến đáng hoan nghênh.

Những diễn biến gần đây ở Washington cho thấy các cuộc thảo luận và thực thi các biện pháp trừng phạt mới đối với Iran sắp xảy ra. Thượng nghị sĩ Mỹ từ cả hai đảng đã xây dựng các chế độ trừng phạt mới, như Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Joni Ernst lưu ý. Dự luật trừng phạt sắp tới sẽ do Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Richard Blumenthal đồng chủ trì. Việc ông Mike Johnson thuộc Đảng Cộng hòa được bầu làm Chủ tịch Hạ viện càng mở đường cho những biện pháp trừng phạt nghiêm khắc hơn trong thời gian tới.

Đối với Iran, viễn cảnh về các biện pháp trừng phạt mới, chủ yếu nếu chúng được thực hiện trên toàn cầu và nhắm vào nhóm khách hàng chính của nước này, sẽ đến vào thời điểm không thể tồi tệ hơn. Sức khỏe tài chính của đất nước vẫn còn mong manh bất chấp sự tăng trưởng trong xuất khẩu dầu của Iran sang châu Á trong năm qua.

Davoud Manzour, người đứng đầu Tổ chức Ngân sách và Kế hoạch Iran, đã tuyên bố vào ngày 23/10, chỉ có "khoảng 70%" doanh thu dự kiến của chính phủ được thực hiện trong 7 tháng đầu năm dương lịch Ba Tư hiện tại (21/3 đến 23/10).

Trái ngược với tuyên bố chính thức của Iran rằng xuất khẩu dầu đã vượt quá 1,8 triệu thùng/ngày, Manzour nhấn mạnh rằng xuất khẩu dầu thực tế đã không đạt được mục tiêu ngân sách là 1,5 triệu thùng/ngày. Hơn nữa, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính rằng dự trữ ngoại tệ của Iran sẽ đạt 21,1 tỷ USD vào năm 2023. Nếu các lệnh trừng phạt mới được thực thi, chúng sẽ ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế Iran. Trong trường hợp không bị trừng phạt, IMF dự kiến dự trữ của Iran là 24,3 tỷ USD cho năm 2024.

Với hoàn cảnh hiện tại, có vẻ như rất có khả năng Iran sẽ phải đối mặt với các lệnh trừng phạt của Mỹ. Có khả năng lớn là EU sẽ ủng hộ các biện pháp trừng phạt này hoặc đưa ra chế độ của mình. Bằng chứng ngày càng rõ ràng về sự tham gia của Iran vào cuộc khủng hoảng đang diễn ra ngày càng tăng.

Những thay đổi chính trị ở Mỹ và các cuộc bầu cử EU sắp tới có thể đóng vai trò là chất xúc tác cho các biện pháp như vậy. Trong khi thị trường cần đánh giá các tác động tiềm ẩn, biến động dự kiến sẽ tăng mạnh. Đồng thời, các biện pháp trừng phạt có thể đóng vai trò là đòn bẩy chống lại Israel. Khi thúc ép Washington hành động chống lại Iran, giới lãnh đạo Israel nhận ra những tác động và lợi ích tiềm tàng.