Nguyên nhân nào khiến gần 2.000 container sầu riêng 'tê liệt', không thể thông quan?

Đắk Lắk đang trong giai đoạn cao điểm thu hoạch sầu riêng, dự kiến còn kéo dài 20-30 ngày.

Tuy nhiên, theo thống kê sơ bộ, hiện gần 2.000 container sầu riêng đang bị mắc kẹt tại các kho lạnh, nhà máy chế biến, trên đường vận chuyển và tại cửa khẩu. Nguyên nhân được xác định do không có chứng nhận kiểm nghiệm, các lô hàng này không thể hoàn tất thủ tục thông quan.

Trước tình hình đó, nhiều doanh nghiệp buộc phải tạm ngừng thu mua sầu riêng từ người dân, khiến giá sầu riêng trên thị trường nội địa giảm sâu. Hàng nghìn hộ nông dân vì lo thua lỗ nên không dám thu hoạch, dẫn đến nguy cơ hàng nghìn tấn sầu riêng chín rụng, hư hỏng ngay tại vườn.

Không chỉ vậy, các chi phí lưu kho, điện lạnh, vận chuyển tăng cao từng ngày, khiến doanh nghiệp chịu tổn thất kép. Nhiều đơn vị phản ánh thiệt hại đã lên tới hàng chục tỷ đồng mỗi ngày nếu tình trạng kéo dài.

Một doanh nghiệp khác ở Buôn Ma Thuột cho biết lô hàng sản xuất ngày 9/10 bị mắc kẹt tại Lạng Sơn 15 ngày, khiến sầu riêng nứt vỏ, hư hỏng, thiệt hại hàng tỷ đồng. Giá sầu riêng loại A tại kho đã hạ từ hơn 100.000 đồng xuống khoảng 80.000 đồng một kg.

Ngày 26/10, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk Lê Anh Trung xác nhận, đơn vị vừa gửi văn bản kiến nghị đến Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và UBND tỉnh Đắk Lắk để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến tình trạng “tê liệt” xuất khẩu sầu riêng.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk, nguyên nhân trực tiếp và gây sốc của tình trạng ngưng trệ này là do các phòng xét nghiệm được chỉ định để kiểm nghiệm dư lượng hóa chất (như Cd, Vàng Ô...) đồng loạt tạm ngừng hoạt động để bảo trì và nâng cấp hệ thống từ ngày 11/10/2025.

Tình trạng đình trệ kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế của Đắk Lắk mà còn tiềm ẩn nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng sầu riêng Việt Nam và làm giảm uy tín xuất khẩu trên thị trường quốc tế, đặc biệt là thị trường Trung Quốc, nơi yêu cầu kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.

Trả lời báo chí về vấn đề này, lãnh đạo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, hiện Việt Nam có 24 phòng thí nghiệm được Tổng cục Hải quan Trung Quốc công nhận, với năng lực tối đa khoảng 3.200 mẫu/ngày, về nguyên tắc hoàn toàn đủ đáp ứng nhu cầu xét nghiệm phục vụ xuất khẩu.

Tuy nhiên, một số đơn vị cho biết,giai đoạn Đắk Lắk vào chính vụ, máy móc phải vận hành liên tục ở mức công suất rất cao, dẫn đến hỏng hóc cục bộ, phải chờ thay thế thiết bị hoặc thuê máy dự phòng. Một số phòng khác đến kỳ hạn phải gia hạn chứng nhận, nên đang làm thủ tục đăng ký lại theo quy định.

Từ ngày 1/7, việc cấp lại giấy phép các phòng thử nghiệm được giao cho địa phương nhưng thủ tục còn vướng, khiến tiến độ chậm. Tại cuộc họp xử lý tình trạng sầu riêng xuất khẩu chậm do nhiều phòng kiểm nghiệm dừng bảo trì, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung yêu cầu rà soát các đơn vị đã được công nhận, cử cán bộ hỗ trợ địa phương nếu cần. Bộ cũng giao Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật làm việc với phía Trung Quốc để đẩy nhanh phê duyệt các phòng mới.

Trước tình hình trên, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường nông sản khẩn trương rà soát toàn bộ hệ thống phòng thử nghiệm đơn vị nào đang hoạt động, đơn vị nào đang chờ cấp lại phải báo cáo ngay để Bộ có phương án hỗ trợ, kể cả cử cán bộ xuống địa phương hướng dẫn trực tiếp nếu cần thiết.

Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng việc bảo trì, nâng cấp thiết bị xét nghiệm là cần, nhưng phải có kế hoạch và thông báo sớm cho doanh nghiệp. "Hoạt động này nên được bố trí luân phiên thay vì dừng đồng loạt để tránh tắc chuỗi kiểm nghiệm và thông quan", đại diện Hiệp hội nói.