Sau 10 năm triển khai giao thông TP. HCM chỉ đạt 35% quy hoạch

Điểm nghẽn về cơ chế huy động vốn

Ngày 20/8, UBND TP. HCM đã tổ chức hội thảo chuyên đề Quy hoạch giao thông vận tải Thành phố. Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải, lãnh đạo các địa phương tham dự góp ý gỡ nghẽn giao thông, kết nối hạ tầng liên vùng.

Tại Hội thảo, ông Trần Quang Lâm, Giám đốc Sở Giao thông vận tải TP. Hồ Chí Minh (Sở GTVT TP. HCM) cho biết, tiến độ thực hiện Quy hoạch phát triển giao thông thành phố đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020 mới chỉ đạt khoảng 35% so với Quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 568 ngày 8/4/2013.

Ông Trần Quang Lâm giải thích, theo các đồ án quy hoạch đã được phê duyệt, hệ thống giao thông đường bộ của Thành phố gồm 6 tuyến cao tốc nhưng đến nay mới hoàn thành 2/6 tuyến là cao tốc TP. HCM - Trung Lương và TP. HCM - Long Thành - Dầu Giây, hiện đang xây dựng 1 tuyến Bến Lức - Long Thành, dự kiến hoàn thành giai đoạn 1 vào năm 2025.

Các tuyến Quốc lộ và các tuyến đường tỉnh chưa được nâng cấp, mở rộng đủ lộ giới theo quy hoạch. 3 tuyến Vành đai tổng chiều dài khoảng 351 km nhưng hiện đường Vành đai 2 vẫn chưa khép kín, trong đó có 13,75 km/64,1 km chưa đầu tư hoàn thành, các đường Vành đai 3, 4 chưa được đầu tư xây dựng theo quy hoạch.

Cũng theo Giám đốc Sở GTVT TP. HCM  cho biết, về giao thông đường sắt, Thành phố được quy hoạch 8 tuyến đường sắt quốc gia, 8 tuyến đường sắt đô thị (MRT) nhưng hiện tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) dự kiến tới 2023 mới hoàn thành; Tuyến MRT số 2 (Bến Thành - Tham Lương) dự kiến năm 2026. Các tuyến đường sắt đô thị khác chỉ mới đang trong quá trình nghiên cứu hoặc đang tìm nguồn vốn đầu tư.

Theo Quy hoạch, TP. HCM có 6 tuyến buýt nhanh BRT nhưng hiện chỉ tuyến số 1 được triển khai đầu tư, dự kiến hoàn thành năm 2023. Các tuyến còn lại chỉ mới đang trong quá trình nghiên cứu hoặc đang tìm nguồn vốn đầu tư.

Ông Trần Quang Lâm đánh giá, Thành phố hiện đang trong quá trình đô thị hóa nhanh chóng, không chỉ thể hiện ở việc gia tăng dân số mà cả ở tiến trình cơ giới hóa, tăng trưởng kinh tế và những thay đổi trong lối sống của người dân.

Đánh giá về việc không thực hiện được Quy hoạch phát triển giao thông thành phố đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020, Giám đốc Sở GTVT TP. HCM thẳng thắn chỉ ra là do thiếu cơ chế huy động các loại hình vốn ngoài ngân sách. Trước đây, Thành phố kỳ vọng có rất nhiều phương thức huy động vốn hấp dẫn. TP. HCM từng là nơi đầu tiên thí điểm phương thức huy động vốn BT như tuyến Nguyễn Văn Linh, Phạm Văn Đồng, cầu Sài Gòn 2... sau đó thúc đẩy Chính phủ ban hành các chính sách, Nghị định hướng dẫn thực hiện.

Tuy nhiên, sau khi luật PPP ban hành đã bỏ luôn hình thức BT thanh toán bằng quỹ đất. Trong khi đó, loại hình BOT rất khó khăn, phương thức đầu tư ngoài ngân sách rất hạn chế.

Để tháo gỡ cho những khó khăn trong việc triển khai các dự án giao thông, Giám đốc Sở GTVT TP.HCM đề xuất nên chăng xem xét áp dụng lại loại hình BT, đa dạng hóa lại các loại hình PPP như các phương thức đầu tư đang áp dụng phổ biến trên thế giới như hình thức DBFOT (Thiết kế, Xây dựng, Tài chính, Vận hành, Chuyển giao), BOOT (Xây dựng, Sở hữu, Vận hành, Chuyển giao).

Quy hoạch giao thông phải đi trước quy hoạch đô thị

Theo Ban Đường sắt đô thị TP. HCM, Thành phố cần khoảng 26 tỉ USD cho 15 dự án để hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị với tổng chiều dài gần 220km. Hiện tại, TP. HCM đã huy động được hơn 6.5 tỉ USD từ vốn vay ODA cho 3 dự án, tương đương 25% tổng nhu cầu vốn đầu tư. Vẫn còn khoảng 75% cần tiếp tục huy động bằng các giải pháp huy động vốn có tính mới, đột phá bởi vì các nguồn vay ODA và hỗ trợ từ Chính phủ trung ương trong điều kiện hiện nay là vô cùng khó khăn.

Trong bối cảnh đó, mô hình đối tác công tư (PPP) gắn với các dự án phát triển đô thị tích hợp nhà ga đường sắt đô thị (TOD) sẽ là chìa khóa để giải quyết thách thức về huy động vốn và thu hút hành khách sử dụng giao thông công cộng nhanh sức chở lớn.

Từ đó, giao thông công cộng phục vụ sự phát triển của địa phương và cũng là phương tiện liên kết vùng. Hàng loạt chuyên gia, lãnh đạo các địa phương lân cận cũng đưa ra những định hướng mới cho giao thông đường bộ, đường sắt, hàng không…

Góp ý tại hội thảo, ông Vũ Anh Tuấn, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giao thông vận tải Việt Đức, nhận định quy hoạch giao thông cần quan tâm đến định hướng phát triển giao thông công cộng sức chở lớn kết nối vào khu đô thị, người dân dễ dàng tiếp cận.

Thế giới giải quyết các vấn đề giao thông bằng đô thị thông minh TOD. Đô thị nén ở vùng ven được xây dựng, đường sắt đô thị liên kết khép kín và văn phòng, trung tâm thương mại được xây dựng dọc hành lang đường sắt đô thị.

Cụ thể, đường sắt đô thị đến đâu thì đô thị phải đi theo đó. Tất cả trung tâm thương mại, dự án nhà ở... phải xây dựng trên hành lang tuyến ĐSĐT. Mạng lưới ĐSĐT phải được nuôi bằng thặng dư từ bất động sản và doanh thu từ phát triển đô thị.

"TOD là một phương tiện tạo nguồn vốn bổ sung dồi dào và lâu dài cho đầu tư xây dựng và hỗ trợ vận hành các tuyến giao thông công cộng nhanh sức chở lớn. Song hành với xây dựng từng tuyến ĐSĐT, cần nghiên cứu và triển khai đồng thời các dự án phát triển đô thị mới ở xung quanh các nhà ga vùng cận đô, ngoại ô và nông thôn. TP. HCM cần đề xuất cơ chế đặc thù để có thể lấy một phần lợi nhuận từ phát triển đô thị để chi trả vốn vay đầu tư xây dựng và trợ giá vận hành các tuyến vân tải hành khách công cộng lớn", ông Tuấn đề xuất.

Tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Anh Tuấn góp ý quy hoạch GTVT TP. HCM trong giai đoạn tới cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng, hướng đến sự phát triển bền vững của đô thị và hình thành mạng lưới kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, ứng dụng giao thông thông minh trong quản lý điều hành, có tầm nhìn dài hạn đến năm 2050. Trong đó, chủ trương chủ đạo là phát triển giao thông gắn với đô thị, không để tình trạng dự án bất động sản hình thức trước, hạ tầng giao thông chạy theo sau như thời gian qua.

Ngoài ra, TP. HCM cần nghiên cứu thí điểm cơ chế hình thức giao thông gắn với đô thị tại TP. HCM, sau đó có thể triển khai áp dụng rộng rãi tại các đô thị. Có thể thành lập tổ nghiên cứu cụ thể hóa các cơ chế, chính sách để thu hút thêm nguồn vốn xã hội hóa, đa dạng nguồn vốn cho giao thông TP. HCM

"Lãnh đạo TP. HCM cần quyết tâm nghiên cứu, đề xuất hình thành các chính sách đột phá. Nếu không quyết tâm thì thành phố có thể sẽ phải tiếp tục đợi thêm 10 năm nữa để giải bài toán giao thông. Chỉ cần lỡ nhịp 1 dự án cũng sẽ gây hệ quả rất lớn", Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Anh Tuấn nhấn mạnh.

Phát biểu tại hội thảo chuyên đề Quy hoạch giao thông vận tải TP. HCM, Chủ tịch UBND TP. HCM Phan Văn Mãi cho biết, Thành phố đang tập trung triển khai quy hoạch chung của Thành phố, quy hoạch của thành phố Thủ Đức. Việc rà soát quy hoạch giao thông là rất quan trọng vì giao thông đi trước mở đường, dẫn đường cho phát triển kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng an ninh.

Thực hiện quy hoạch hạ tầng giao thông tốt không chỉ cho giúp cho TP. HCM phát triển mà còn giúp phát triển cả vùng Đông Nam Bộ và dẫn dắt cho sự phát triển chung của cả nước.

Nhu cầu phát triển về giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, hàng không rất lớn, nếu chỉ dựa vào nguồn ngân sách Trung ương và thành phố sẽ rất lâu hoàn thành, làm chậm sự phát triển kinh tế-xã hội.

Vì vậy, việc tìm kiếm các mô hình, các cơ chế tài chính kinh tế phù hợp là rất cần để thực hiện quy hoạch giao thông vận tải, cần đầu tư các dự án giao thông trên tinh thần “Kinh tế giao thông” chứ không phải là dự án giao thông.