Đăng kiểm ô-tô, ùn tắc đến bao giờ?

Tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và một số nơi khác, hàng nghìn lái xe vạ vật qua đêm chờ ngày hôm sau đến lượt đăng kiểm. Câu trả lời chung nhất: Các trung tâm đăng kiểm thiếu nhân sự, do liên quan đến tham nhũng, các cơ quan điều tra đang tiến hành xem xét, xử lý.

Nhưng còn một câu hỏi khác: Cục Đăng kiểm, Bộ Giao thông Vận tải xử lý tình huống này thế nào? Việc kiểm định ô-tô bao giờ hết ách tắc, để khỏi lãng phí thời giờ và ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh?

Theo báo cáo từ Cục Đăng kiểm, tính đến ngày 6/3, cả nước có 61/281 trung tâm đăng kiểm bị tạm dừng hoạt động để phục vụ hoạt động điều tra và kiện toàn tổ chức, khiến cho tình trạng ùn tắc, lộn xộn diễn biến phức tạp hơn. Điều đáng lo ngại là tình trạng này sẽ còn kéo dài và trầm trọng hơn trong những ngày tới.

Việc mở rộng điều tra hoạt động của các trung tâm đăng kiểm trong cả nước là cần thiết và kịp thời. Bởi đây không phải là “tham nhũng vặt”, mà có hệ thống, có tổ chức, quy mô rất lớn. Tính chất nghiêm trọng của nó là, hoạt động có tổ chức, phân công, bọc lót cho nhau rất chặt chẽ.

Tình trạng thiếu hụt nhân sự đăng kiểm viên sau hàng loạt sai phạm xảy ra tại các trung tâmđăng kiểm, khiến các trung tâm này phải tạm dừng hoạt động, sẽ chưa thể khắc phục ngay được. Cục đăng kiểm đã có khuyến cáo chủ phương tiện nên bình tĩnh, tra cứu kỹ thông tin trước khi đưa xe đi kiểm định, để tránh phải đi lại nhiều lần. Chủ xe có thể gọi điện đến số hotline của các trung tâm đăng kiểm trước khi đưa xe đi kiểm định.

Tuy nhiên, đó vẫn chỉ là giải pháp tình thế.

Giải pháp căn cơ hơn vẫn là phải làm từ gốc. Được biết, Cục Đăng kiểm đã tham mưu với Bộ Giao thông Vận tải đề nghị miễn kiểm định đối với xe cơ giới chưa qua sử dụng, có năm sản xuất không vượt quá một năm tính từ năm sản suất đến năm nộp hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận kiểm định. Việc miễn kiểm định đối với xe mới sẽ giảm bớt đáng kể lượng xe đến trung tâm đăng kiểm. Dự kiến Cục Đăng kiểm và Bộ Giao thông Vận tải thống nhất đề xuất thực hiện từ 1 tháng 7 tới đây.

Qua trao đổi với một số chuyên gia trong ngành vận tải, chúng tôi được biết, lẽ ra việc miễn kiểm định với các loại ôtô mới sản xuất phải được làm từ lâu rồi. Ở hầu hết các nước châu Âu, ngành giao thông quy định: Đối với xe thương mại hạng nhẹ (đến 3,5 tấn) và ôtô cá nhân (đến tám chỗ), lần đăng kiểm đầu tiên không muộn hơn bốn năm sau khi mua mới, và sau đó là định kỳ mỗi hai năm/lần. Chẳng hạn, tại Anh, thời gian đăng kiểm lần đầu là không quá ba năm kể từ lúc đăng ký mới, sau đó là định kỳ mỗi năm. Ở Mỹ, những trường hợp được miễn kiểm tra bằng máy OBDII bao gồm xe điện, mẫu xe dưới hai năm hoặc mẫu xe đã hơn 25 năm, xe mang giá trị lịch sử hoặc xe dành riêng cho mục đăng kiểm phương tiện hạng nặng.

Dẫu muộn còn hơn không. Việc miễn kiểm định đối với xe mới sẽ giải quyết được “khối u” của bệnh máy móc, cứng nhắc, độc quyền, không ngoại trừ liên quan lợi ích nhóm.

Về lợi ích của cán bộ, nhân viên đăng kiểm, cần khắc phục tâm lý “không có màu thì không làm”. Lâu nay, “văn hoá hoa hồng”, cũng như không ít khoản thanh toán ngoài sổ sách đã quen thuộc đến mức các doanh nghiệp coi là “phí bôi trơn” sẵn sàng trả ngay, cả khi không ai yêu cầu. Chớ nên đổ lỗi cho mặt trái kinh tế thị trường. Phải thay đổi nhận thức, tư duy về khoản “hoa hồng” đối với cá nhân người làm công tác kiểm định. Giống như trong bệnh viện, các bác sĩ, y sĩ, nhân viên y tế “nói không với phong bì”. Ngược lại, doanh nghiệp và cá nhân không được xem đây là “chuyện vặt”, sẵn sàng hối lộ cho “nhẹ nhàng, được việc”, “lợi cả đôi đường” (!).

Đương nhiên, qua vụ việc tham nhũng kéo dài ở Cục Đăng kiểm, cần tăng cường công tác quản lý, từ quản lý con người đến quản lý tài chính. Cần kiểm tra lại tất cả các quy chế, quy định từ trước đến nay, theo hướng tuân thủ chặt chẽ các quy trình, giảm phiền hà cho chủ phương tiện, công khai, minh bạch các thủ tục, điều kiện đăng kiểm.

Thiếu nhân viên đăng kiểm thì bổ sung, chuyện đơn giản chỉ có thế. Có điều cần chú ý bổ sung gấp và bổ sung từng bước có bài bản vì đặc thù của ngành đăng kiểm đòi hỏi công tác tuyển dụng, đào tạo và lựa chọn phải có tiêu chuẩn riêng. Đặc biệt, cần chăm lo giáo dục, nâng cao đạo đức công vụ, bồi dưỡng trình độ chuyên môn cho cán bộ, nhân viên. Đạo đức công vụ là ngôn ngữ thời nay, cha ông ta nói đơn giản hơn nhiều: “Của phi nghĩa có giàu đâu/Ở cho ngay thẳng giàu sau mới bền”.

Đó là công việc lâu dài, nhưng trước mắt là không được để tình trạng ùn tắc xe cộ tiếp diễn, gây vất vả, mệt mỏi cho chủ phương tiện xe cơ giới, gây nhiều hệ lụy xấu cho phát triển kinh tế-xã hội.